Сардоба воқеалари ва тарқалишда давом этаётган коронавирус. Май ойи якунлари

Анча баҳсли, талафотли, хушхабарли ва турфа хабарларга бой бўлган май ойини ҳам якунлаяпмиз. Анъанага мувофиқ ойнинг эсда қоларли воқеаларини эсга олсак. Қуйида энг муҳим воқеликлар дайжести билан таништириб ўтамиз.

Сардобадан сув чиқди

Бу сафарги хабарларни коронавирус билан боғлиқ воқеалар билан эмас, балки 1 май куни содир бўлган Сирдарё вилоятидаги фожиа билан бошлашни лозим топдик. Барчага маълум бўлганидек, 1 май куни тонг саҳарда Сирдарё вилоятида жойлашган «аср қурилиши» дея баҳоланган Сардоба сув омборининг бир қисм тўғонидан техноген ҳалокат оқибатида сув отилиб чиқа бошлаган ҳамда у қисқа фурсатда жуда катта майдонни эгаллаган эди. Ҳудудда истиқомат қилувчи ва унга яқин ҳудудлардан жами 70 мингга яқин аҳоли эвакуация қилинди.

Воқеа жойига дастлаб бош вазир Абдулла Арипов, кейин эса Президент Шавкат Мирзиёев етиб борди. Эвакуация қилинган аҳоли Жиззах ва Сирдарё вилоятларидаги хавфсиз ҳудудлардаги турли жамоат бинолари, мактаб, коллежларга жойлаштирилган. Сув омбори дамбасининг бузилиши натижасида сув тошқинлари нафақат Ўзбекистон, балки қўшни Қозоғистон Республикасининг Махтаарал туманида ҳам юз берди ҳамда ҳудудда истиқомат қилувчи минглаб одамларнинг уй-жойига, экин майдонларига жиддий зарар етди. Авария ҳолати юз берганда Қозоғистон ҳукумати тошқин уларга етиб бормаслиги ҳақида ишонтирилган.

Шунинг учун фуқаролар эвакуация қилинмаган. Аммо сув етиб борганидан кейин кеч бўлган ҳамда минглаб одамлар эвакуация қилинган. Икки давлат ҳукумат раҳбарлари вазиятни муҳокама қилиб, муаммога ечим топишга ҳаракат қилди. Фалокат кунининг ўзидаёқ бутун республика аҳолиси жабрдийдаларга ёрдамга ошиқди. Сардоба фоижасидан жабр кўрганларга ёрдам кўрсатиш маркази ташкил этилди. Турли вилоятлардан ёрдам карвонлари Сирдарё ва Жиззахдаги вақтинчалик яшаб турган жойларига юборилди.

Дастлаб, фалокатга ноқулай об-ҳаво шароити сабаб қилиб келтирилган бўлса, кейинчалик ўрганишлар натижасида бу рад этилди. Воқеа сабабларини ўрганиш учун гуруҳ тузилди. Ҳодиса юзасидан жиноят иши очилиб, терговни ДХХ олиб бориши белгиланди. Ҳозирча Сардоба иши бўйича икки киши ҳибсга олинди. Тергов ҳаракатлари эса давом этмоқда. Қамоққа олинганлар сув омбори қурилишига алоқадор бўлмаган, балки улар омбор топширилганидан кейингина лавозимларга тайинлангани кўпчиликнинг эътиборини ўзига қаратди. Сайтимизда чиққан туркум мақолаларда ҳодиса тафсилотларидан яхши хабардорсиз, шунинг учун гапни қисқа қилиб бошқа хабарларга ҳам ўтсак.

Коронахабарлар

Ўтган йили Хитойнинг Ухань шаҳрида бошланган ва январь ойи охирларидан бутун дунёга тарқалишда давом этган SARS-CoV-2 коронавируси келтириб чиқарган COVID-19 пандемияси ҳали ҳамон бизни тарк этиш истагида эмас. Май ойи давомида касаллик баъзи минтақаларда пасайган бўлса, айримларида авж олишда давом этмоқда. Масалан, касалликнинг Хитойдан кейинги ўчоғи бўлган Европа давлатларида касаллик чекинаётган, карантин тартиблари бекор қилинаётган бўлса, Лотин Америкаси, АҚШ давлатларида авж олмоқда. Ой охирларига келиб касаллик Африкада ҳам ўсишни бошлангани хабар қилинди.

Май ойида Франция, Италия, Испания, Германия сингари бир қатор давлатлар карантин чекловларини бекор қилишни ва енгиллатишни бошлади. Францияда мактабларга рухсат этилган. Испания эса 1 июлдан бошлаб ўз чегараларини хорижликлар учун очишни режалаштирмоқда. Европада Черногория коронавирусни енган илк давлат бўлди. Чехияда эса жамоат жойларида ниқобсиз юришга рухсат берилди. Мамлакат биринчилардан бўлиб, апрель ойидан бошлаб карантин чораларини енгиллаштиришни бошлаган эди. Шунингдек, у фуқароларига чет элга чиқишга рухсат берган илк давлат бўлган эди. Хуллас, Европа касалликдан қутулиш йўлига кирди.

Бу пайтда эса АҚШ  ҳамда Лотин Америкаси давлатларидаги вазият ҳамон жиддийлигича қолмоқда. Айниқса, Бразилия, Перу, Эквадор ҳамда Мексиканинг айрим ҳудудларида. Май ойи давомида Бразилия касалланишлар сони бўйича АҚШдан кейинги 2-ўринга чиқиб олган эди. Бу борада Россияни қувиб ўтди. Бразилиядаги аҳволнинг ёмонлашувига мамлакат президентининг ўз вақтида карантин чораларини кўрмагани сабаб бўлгани айтиб келинади. АҚШда эса касалланишдан вафот этганлар сони 100 минг кишидан ошиб кетди. Умумий касалланишлар сони АҚШда 1 миллион 800 минг кишига, Бразилияда 450 минг кишига, Россияда эса 380 минг кишига яқинлашмоқда.

Россиянинг етакчи сиёсатчиларидан, Чеченистон Республикаси президенти Рамзан Қодировнинг касал бўлгани ҳақида гап-сўзлар тарқалгани сабабли унинг ўзи омма олдида кўриниш бериб, соппа-соғ эканини маълум қилди.

Коронавирус билан боғлиқ хавотирли вазият Марказий Осиё республикаларида ҳам давом этмоқда. Жумладан, Ўзбекистонда ҳам карантин талаблари секин-асталик билан юмшатилишига қарамай, касалланиш ҳолати ўсишда давом этмоқда. Май ойи ўрталарига келиб, вазият бироз барқарорлашгандек эди. Аммо ойнинг сўнгги ўн кунлигида вазият яна жиддий тус ола бошлади. Янгидан касалланиш ҳолатлари аниқланишда давом этмоқда. Энг хавотирли ери касалланиш ҳолатлари аҳоли орасидан пайдо бўлаётганидир.

Жумладан, яқинда карантиндан холи ҳудудга айланган Бухоро вилоятидан бир оиланинг етти нафарида касаллик аниқланди. Натижада вилоятда карантин талаблари яна қатъийлашди. Касаллик билан боғлиқ юқори ҳолатлар май ойи давомида Навоий ва Самарқанд вилоятларида кузатилди. Самарқандда кенг тарқалишига сабаб аҳолининг карантин талабларига риоя қилмаётгани ҳам бўлиши мумкин. Самарқандлик гувоҳларнинг айтишича, одамлар кўчада маскасиз ёки маскани оғзидан пастга тушириб юриш ҳолатлари, бесабаб кўчада йиғилиб ўтириш ҳолатлари кўплаб кузатилмоқда. 27 май куни Навоий вилоятида бир кечанинг ўзида 31 кишида касаллик аниқлангани хабар қилинди. Мамлакатда коронавирус билан касалланганлар сони ҳозиргача 3500 нафардан ошди.

Май ойига қадар коронавирус билан боғлиқ ҳолат расман тасдиқланмаган Тожикистон бугун Марказий Осиёда Афғонистон (12 минг) ва Қозоғистон (9,5 минг)дан кейин учинчи ўринда бормоқда. Бу борада у Ўзбекистонни ортда қолдирди. Мамлакатда касаллик билан боғлиқ ҳолатлар сони 3500 кишидан ошгани маълум қилинди. Қирғизистонда эса касалланганлар сони 1600 га яқинлашди. Туркманистон эса ҳамон расман касалликдан холи мамлакат бўлиб қолмоқда.

Бошқа хабарлар

2020 йил 25 май куни Ўзбекистон Ҳарбий судида Жиноят кодексининг 157-моддаси (Давлатга хоинлик қилиш) 1-қисми ва 248-моддаси (Қурол, ўқ-дорилар, портловчи моддалар ёки портлатиш қурилмаларига қонунга хилоф равишда эгалик қилиш) 1-қисмида назарда тутилган жиноятларни содир этганликда айбланган Рафик Сайфулинга нисбатан жиноят ишини кўриб чиқиш бўйича суд жараёни ниҳоясига етди ва суд ҳукми эълон қилинди. Маълум қилинишича, суд судланувчи Рафик Сайфулинни юқорида кўрсатилган жиноятларни содир этганликда айбли деб топиб, унга 12 йил муддатга озодликдан маҳрум қилиш жазосини тайинлади. Гап шундаки, Сайфулин Россия фойдасига жосуслик қилганликда айбланган.

4 май куни Бирлашган Араб Амирликлари (БАА)нинг Шаржа шаҳридаги осмонўпар бинода ёнғин содир бўлди. Gulf News’нинг маҳаллий полицияга таяниб хабар қилишича, яқин атрофдаги биноларда яшовчи аҳоли хавфсиз жойга кўчирилган. Нашр бино автотураргоҳ билан қўшиб ҳисоблаганда 45 қаватли эканини ёзган. Бироқ кейинчалик осмонўпар бино 48 қаватли экани ойдинлашди. Ёнғин натижасида 12 киши жароҳатланган. Вафот этганлар ҳақида маълумот берилмаган.

11 май куни илм-фан тарихида ҳам янгилик юз берди. Гап шундаки, шу куни Nature журнали Болгариянинг Бачо Киро ғоридан топилган қадимги одам тишининг AND тести ҳамда ёшини аниқлаш бўйича ўтказилган радио карбон таҳлил натижаларини эълон қилди. Натижалар шуни кўрсатдики, ушбу топилма Homo Sapiens одамига тегишли бўлиб, унинг ёши 45 минг йилдан ортиқ дея ҳисобланди. Бу эса Европага Homo Sapiens’нинг келиш вақтини яна 5 минг йилга узайтирди. Яъни Европага Homo Sapiens бундан 45 минг йил илгари келган бўлиб ҳисобланади эндиликда.

17 май куни Афғонистонда узоқ кутилган келишув имзоланди. Афғонистон президенти Муҳаммад Ашраф Ғани ҳамда собиқ бош вазир Абдулла Абдулла ҳукумат бошқарувини бўлиб олиш ҳақидаги келишувни имзолади. Бу ҳақда президент вакили Сиддиқ Сиддиқий хабар қилган. «Ашраф Ғани ҳамда Абдулла Абдулла ўртасида сиёсий битим имзоланди. Абдулла Абдулла яраштириш бўйича Олий миллий кенгашга раҳбарлик қилади. Унинг вакиллари Кенгаш аъзолигига ва Вазирлар маҳкамаси таркибига киритилади», — деб ёзган Сиддиқ Сиддиқий Twitter’даги саҳифасида. Шунингдек, Афғонистон ҳарбий кучлари бошқаруви мамлакатдаги ўзбеклар лидери сифатида кўриладиган маршал Абдулрашид Дўстумга топширилган.

19 май куни Покистонда мудҳиш воқеа содир бўлди. Pakistan International Airlines авиакомпаниясига тегишли Airbus А320 йўловчи самолёти қулади. Унинг бортида 107 киши бўлгани хабар қилинди.  Лайнер Лахор шаҳридан Карачи шаҳрига рейсни амалга ошираётган эди. Маълум қилинишича, самолёт Карачи шаҳри аэропорти яқинида, қўнишга бир дақиқа қолганда ерга қулаган. Самолётнинг кутилмаганда қулаб тушишига самолётнинг қушлар галаси билан тўқнашиб кетгани сабаб бўлиши мумкин. Бу ҳақда маҳаллий Nation газетасининг Twitter’ида маълум қилинган.

Pakistan International Airlines бош директори Аршад Малик матбуот анжуманида самолётнинг техник жиҳатдан соз ҳолатда парвозни амалга оширганини билдирган. У авиаҳалокат сабаблари бортдаги махсус қурилма ҳамда қора қути маълумотлари асосида аниқланишини қайд этган. «Қора қути топилмагунича бу борада аниқ бир фикр айтиб бўлмайди», — дея авиакомпания раҳбари сўзларини келтирган Geo TV.

Самолёт қулаши оқибатида унинг бортида бўлган йўловчилардан икки нафари тирик қолишга муваффақ бўлган. Омон қолганлар касалхонага ётқизилди, олинган жароҳатларнинг оғирлик даражаси ҳақида хабар берилмади. Фалокат натижасида 97 киши ҳалок бўлгани айтилмоқда. Reuters агентлиги самолёт бортида 107 киши бўлганини маълум қилди: 99 нафар йўловчи ва саккиз нафар экипаж аъзоси. Авиакомпаниянинг Facebook’даги баёнотида эса самолётда экипаж аъзолари билан бирга 99 киши бўлгани ёзилган.

24 май куни Исроилда амалдаги бош вазир Бенжамин Нетаньяху устидан суд жараёни бошланган. Бу ҳақда The Jerusalem Post нашри хабар тарқатган. Бу эса мамлакат тарихидаги биринчи шундай ҳолат ҳисобланади. Шу пайтгача ҳали бирор бош вазир судга тортилмаган. Нетаньяху фирибгарлик, порахўрлик ва ишончни суиистеъмол қилишда айбланмоқда.

Прокуратура айблов хулосасини уч йил тайёрлаган: судда айбловчи томондан 300 дан ортиқ гувоҳ иштирок этиши кутилмоқда. Тахминларга кўра, суд жараёни бир неча ойдан бир неча йилга қадар давом этади. Исроилда бунга қадар ҳам бош вазирлар устидан бир неча маротаба суд бўлиб ўтган. Нетаньяху суд жараёни мазкур лавозимда амалда фаолият кўрсатаётган вақтда бошланган биринчи ҳукумат раҳбарига айланди.

Жаҳонгир Остонов тайёрлади.