Xalqaro sanksiyalar ostida qolgan milliarder Alisher Usmonovning biznesi mojaro markazida qoldi. Usmonovga qisman tegishli Deep Sea Mining Finance (DSMF) kompaniyasi tomonidan ijaraga olingan Coco kemasi Papua-Yangi Gvineya eksklyuziv iqtisodiy zonasida noqonuniy suvosti qazib olishda gumon qilinmoqda. Bu haqda Scientific American xabar berdi.
Nautilus Minerals kompaniyasi ishtirokida 2006-yilda Solwara 1 loyihasi ishga tushirilgan. Usmonov unga sarmoya kiritgan va 21 foiz aksiyaga ega bo‘lgan. Loyiha dunyodagi birinchi mis va oltinni dengiz tubidan qazib olishga mo‘ljallangan. Kon 1600 metr chuqurlikda, Yangi Irlandiya oroli qirg‘oqlaridan, taxminan, 30 kilometr uzoqlikda joylashgan. Keyinchalik Nautilus Minerals bankrot bo‘lgan va uning konlarga bo‘lgan huquqlari DSMF’ga o‘tgan.
Papua-Yangi Gvineya Mineral resurslar boshqarmasi (MRA) bir vaqtlar Solwara 1 loyihasi doirasida faqat sinov tariqasida 200 tonna rudani qazib olishga ruxsat bergan.
Biroq Scientific American ma’lumotlariga ko‘ra, MV Coco ekipaji qazib olish samaradorligini oshirish maqsadida to‘rtta uchastkaning har biridan 600 tonnagacha rudani dengiz tubida to‘plagan — bu ruxsat etilgan miqdordan uch baravar ko‘p.
Mahalliy yuristlarning so‘zlariga ko‘ra, Nautilus kompaniyasiga berilgan 25 yillik ekologik ruxsatnoma va MRA tomonidan Solwara 1 loyihasi uchun berilgan keyingi litsenziya jamoatchilikka oshkor qilinmagan, bu esa konstitutsiyaviy shaffoflik talablariga zid keladi.
MRA rahbari Jerri Garrining ta’kidlashicha, agentlik xodimlari qoidalarda ko‘rsatilganidek, Coco bortida bo‘lmagan va uning o‘zi kemaning Bismark dengizida borligidan bexabar bo‘lgan.
DSMF kompaniyasiga ekologik xavf-xatarlar bo‘yicha dolzarb xulosa, risksiz boshqarish rejasi va favqulodda vaziyatlarga javob strategiyasi yo‘qligi uchun ayblovlar qo‘yilgan. Bu esa dengiz resurslariga tayanadigan qirg‘oq aholisiga xavf solmoqda. Kompaniya, shuningdek, eski hujjatlardan foydalanishga uringanlikda va yangi texnologiyalarni qo‘llashni e’tiborsiz qoldirganlikda gumonlanmoqda.
DSMF kompaniyasi bosh ijrochi direktori Kristofer Jordinson oldin ichki savdo uchun ikki yilga qamalgan. Kompaniyaning hamkor asoschisi Matias Bolliger esa Men orolida rahbarlik lavozimlarida ishlash huquqidan mahrum qilingan. Aksiyadorlar qatorida Usmonov va Ummon milliarderi Mohammed Al Barvani, MB Holding egasi ham bor.
Tinch okeani shimolida o‘xshash chuqurlikda oltita soatlik sinov uchun qazib olish o‘tkazilgan. oqibatda mayda dengiz organizmlari populyatsiyasi bir yil ichida tiklanishi, yiriklari esa uch yildan ortiq vaqt davomida siqilgan holatda qolishi aniqlangan. Coco holatida esa bir necha oylik uzluksiz ish haqida gap ketmoqda.
Skripps institutining biologik okeanografiya professori Liza Levin DSMF’ning qazib olish tugaganidan uch yil o‘tgach bioxilma-xillik tiklanishi haqidagi bayonotiga shubha bildirdi:
Agar kimyoviy tarkib, morfologiya va tubning harorati asl sharoitlarga mos kelmasa, bu imkonsiz. Okean tubidan resurslarni qazib olishni istaganlar noyob ekotizimlarga zarar yetkazishga tayyor bo‘lishlari kerak, dedi olima. U ba’zi turlar butunlay yo‘qolib ketishi mumkinligini aytdi.
Alliance of Solwara vakili Jonatan Mesulam bunga quyidagicha munosabat bildirdi.
Biz, Bismark arxipelagi qo‘riqchilari, o‘n yildan ortiq vaqt davomida suvosti qazilmalari o‘ljalari bilan kurashib kelmoqdamiz. Hukumatdan DSMF litsenziyasini darhol bekor qilishni va dengiz tubidan qazib olish uchun har qanday ruxsatnoma berishni to‘xtatishni talab qilamiz, deyiladi munosabatda.
2023-yilda MV Coco kemasi Greenpeace tashkilotining keng ko‘lamli xalqaro aksiyasi obyektiga aylandi. Faollar 200 soatdan ortiq vaqt davomida uning faoliyatiga e’tiborni jalb qilish uchun qayiqlardan foydalanishdi va kemaga chiqishdi.
Izoh (0)