Bundan 50 yil oldin, 1974-yil 30-oktyabr sanasida XX asrning eng mashhur boks to‘qnashuvlaridan biri bo‘lib o‘tgan. Og‘ir vazn toifasida jahon chempioni Jorj Forman o‘z kamarini afsonaviy Muhammad Aliga qarshi jangda himoya qilgan. Bu qarama-qarshilik tarixga “Junglidagi shovqin” nomi bilan kirgan. Ali jiddiy anderdog bo‘lgan, shunga qaramasdan u Formanning faoliyatidagi ilk mag‘lubiyatiga sababchi bo‘lgan. Undan tashqari jang ekstremal sharoitlarda o‘tkazilgan — Zairdagi 60 ming tomoshabinni o‘z bag‘riga sig‘dira oladigan stadionda tong sahar 04:00 da bo‘lib o‘tgan.
Yuqori daraja va butun dunyoga taniqli bo‘lgan bokschilar bo‘lishiga qaramasdan, ikkalasi ham tashkiliy masalalar bilan bog‘liq muammolardan aziyat chekkan. Hech kim o‘sha vaqtda ikki nafar qora tanli sportchiga jiddiy gonorar berishni xohlamagan: ikkala bokschining jangi AQSHda u qadar mashhur bo‘lmaydi va gonorarlarni oqlamaydi deb hisoblashgan. Bundan tashqari, o‘sha paytda Ali harbiy xizmatdan bosh tortgani uchun hali ham reabilitatsiya qilinmagan edi, Muhammad Ali bu uchun bir necha yilga diskvalifikatsiya ham qilingan edi.
O‘sha vaqtda hali unchalik mashhur bo‘lmagan Don King katta sahnaga chiqdi — qamoq jazosini o‘tab bo‘lgach, King bu sohada tajribasi bo‘lmasa-da, promouterlik faoliyati bilan shug‘ullanishga qaror qildi. U Ali bilan mustahkam munosabatlar o‘rnatishga muvaffaq bo‘ldi va keyin King o‘z imkoniyatini qo‘ldan boy bermadi. Donning xayoliga ajoyib g‘oya keldi: agar jangni Shtatlarda o‘tkazish imkoni bo‘lmasa, nega endi bokschilarni Amerikadan tashqariga olib chiqish mumkin emas? Masalan, Afrikaga. Ikki nafar qora tanlo bokschi Afrikada jang o‘tkazadi, qiziqish ham katta bo‘ladi. U hududlarda katta masshtabdagi janglar o‘tkazilmagan. G‘oya qanchalik ajoyib bo‘lmasin, baribir shubha tug‘dirardi. Birinchidan, Afrikada bunchay darajadagi jangni o‘tkazish uchun infrastruktura mavjud emasdi, ikkinchidan, noqulay ob-havo sharoitlari ham jahon chempioni tituli uchun jangni shubha ostiga olardi. Va uchinchidan, AQSHda gonorar (har bir bokschiga 5 million dollardan) topilmagan bo‘lsa, kambag‘ar Afrika qit’asida bu pullarni qanday topish mumkin?
King deyarli har bir vaziyatga yechim topdi. Birinchi navbatda pul topdi — bunda unga Kongo diktatori Mobutu bilan aloqalari yordam berdi. Promouter bunday jang Afrikada umuman o‘tkazilmagani, bu tarixga kirishiga Mobutuni ishontirgan. Mobutu pul bergan va jang Zairda o‘tkaziladigan bo‘lgan. U yerda butun infrastrukturani tayyorlashgan, to‘qnashuv 60 ming tomoshabinga mo‘ljallangan stadionda bo‘lib o‘tishi belgilangan.
Biroq King barcha narsaga ta’sir o‘tkaza olmagan. U bokschilarni Afrikada jang qilishga ko‘ndirgan, albatta, asosiy motiv gonorarlar bo‘lgan. Lekin mashg‘ulotlar o‘tkazish, jangga tayyorgarlik ko‘rish uchun sharoitlarni yaratib bera olmagan. Ali ham, Forman ham jangga oldinroq kelishga majbur bo‘lgan. To‘qnashuv 1974-yilning sentyabr oyiga mo‘ljallangan, Jorj va Muhammad esa mahalliy iqlimga moslashish uchun butun yozni Zairda o‘tkazishga majbur bo‘lgan. Yuqori namlik va issiq iqlim har qanday jismoniy faoliyatni qiyinlashtiradi — ayniqsa, gap og‘ir vaznli bokschilar o‘rtasidagi 15 raundlik jang haqida ketayotgan bo‘lsa.
Forman o‘zini hammadan izolyatsiya qilishga qaror qilib, mehmonxona bazasida mashg‘ulot o‘tkazgan. Albatta, bu ideal variant emas, lekin boshqa tanlov yo‘q edi. Ali boshqacha taktika tanlagan va Silvestr Stallone filmlaridagi Rokki Balboa singari ko‘chada mashq qilgan: u iqlimga moslashgan va mahalliy aholini o‘zi tomonga tortgan. Dunyoning eng yaxshi bokschilarining mashg‘ulotlari uchun o‘ziga xos variantlari bor edi, albatta, lekin nima ham qilish mumkin — ikkalasi ham bunga rozi bo‘lgan. Qizig‘i shundaki, bokschilarning Zairdagi “yozgi ta’tillar” uzoq cho‘zilgan: Forman jiddiy jarohat olgan va jang oktyabr oyining oxiriga qoldirilgan.
Shunga qaramay, Zairdagi bunday uzoq tayyorgarlik na Formanga, na Aliga yordam bergan. Ehtimol, jangning yana bir ekstremal holati ta’sir o‘tkazgan: AQSHda translyatsiya qilinishi uchun jang Afrika vaqti bilan 04:00 da bo‘lishi kerak bo‘lgan. Boshqa yo‘l yo‘q edi, 60 ming zairlik tomoshabin afsonaviy qarama-qarshilikni ko‘rish uchun butun tun davomida uxlamagan. Forman kutilganidek, dastlabki daqiqalardan oldinga chiqqan, uning maqsadi raqibini nokautga uchratish edi. Muhammad esa juda ko‘p harakat qilib, qochishga uringan. Formanning burchagi har bir raunddan so‘ng arqonlar yetarlicha joylashtirilmaganidan shikoyat qilar, biroq hakam bunga e’tibor bermasdi.
Jorjda dastlabki raundlardayoq jangni yakunlash uchun bir nechta yaxshi vaziyatlar bo‘lgan. Ali qiynalayotgani sezilib turardi. Istalgan boshqa bokschi allaqachon yengilganini tan olardi, biroq Ali oxirigacha turgan.
Beshinchi raunddan keyin Ali ringda dominantlik qilgan, sakkizinchi raundda esa Jorjni yerga qulatgan. Chempion o‘rnidan turgan, ammo hakam jangni to‘xtatgan. Muhammad Ali katta sensatsiyani yyuzaga keltirgan. Jangning o‘zi, uning atrofidagi barcha voqealar boks tarixida butun umrga qoldi.
Izoh (0)