Muhammad Ali nafaqat barcha davrlarning eng yaxshi bokschisi, balki BBC talqiniga ko‘ra XX asrning eng yaxshi sportchisi hamdir. Uning ta’sir doirasi boks ringi o‘lchamidan ham keng.
Ilk katta jangida Sonni Listonni mag‘lub etgan Kassius Kley o‘zini buyuk (greatest of all time) deb e’lon qilgandi. Shundan keyin u faqatgina ringda emas, butun dunyoviy qamrovda jamoatni hayratda qoldirib keldi. Bularning barchasi uning merosini va barcha davrlarning eng yaxshi bokschisi deb hisoblanishiga olib keldi.
Hozir har bir sport turining o‘z G.O.A.T.’lari bor, lekin eng munosibi — Ali. U butun hayoti davomida o‘z prinsiplarini puldan, hattoki, faoliyatidan ham ustun qo‘ydi.
Ali — dunyoviy miqyosda yulduzga aylangan tarixdagi ilk sportchi
Marketing sohasida tadqiqotlar olib boradigan OnePoll kompaniyasi 2019-yil mart oyida amerikaliklar o‘rtasida eng jarangdor va zerikarli so‘z qaysiligi bo‘yicha so‘rovnoma o‘tkazdi. Birinchi o‘rinni G.O.A.T. so‘zi egalladi. Bu Greatest Of All Time — barcha davrlarning eng yaxshisi iborasining qisqartirilgan shakli. Inglizchadan tarjima qilinganda goat so‘zi echki degan ma’noni bildiradi, shuning uchun ijtimoiy tarmoqlarda mashhur futbolchilar yoni echki emojisi qo‘yiladi.
Bu so‘zni ilk bor barcha davrlarning eng yaxshi bokschisi Muhammad Ali ishlatgan edi. 1964-yil fevral oyida birinchi jangidayoq Sonni Listonni sensatsion tarzda mag‘lub etganidan so‘ng ringda: “Men — buyukman” degandi.
Ali bir soat ichida sportning yangi yulduziga aylanmaganini tushunish kerak. U xarizma va yutuqlari jihatdan Diyego Maradona, Maykl Jordan, Rojer Federer va Pele kabi yigitlardan qolishmasdi.
Ali bilan ularning orasidagi farq shundaki, ular o‘z davrining megayulduzlari bo‘lgan. Muhammad Ali nafaqat ringda jang qilardi, balki Vyetnam urushi tufayli davlat sudida qatnashgan, qora tanlilarning huquqlari uchun kurashgan. Hattoki, Parkinson kasalligi ham 33 yillik kurashdan so‘ng undan ustun keldi. Muhammad sportchi ringdan tashqari ham ko‘p narsalarga qodir bo‘lish mumkinligini isbotlab berdi.
Masalan, Maykl Jordan siyosat haqida gapirishni istamagani uchun masxara qilingan. Shunday voqea 1990-yilgi saylovlarda yuz bergandi. Maykl o‘zi tug‘ilgan Shimoliy Karolina shtatida amaldagi respublikachi, irqchiligi bilan tanilgan Jessi Xelmsga qarshi kurashgan afroamerikalik demokrat Harvi Gantni qo‘llab-quvvatlashdan bosh tortdi. MVP NBA sovrinini besh bor qo‘lga kiritgan basketbolchi nima uchun rad javobini berganini tushuntirib berdi. Uning aytishiga qaraganda, respublikachilar ham krossovka sotib oladi.
Ali esa afroamerikaliklarning AQShdagi huquqlarini himoya qiluvchi qahramon ramziga aylangan edi. Futbol qiroli Pele apolitik ekanligi, Braziliyani 1964-yildan 1985-yilga qadar boshqargan harbiy diktaturaning qora tanlilarga yetkazgan zulmi kabi ijtimoiy muammolarga bee’tiborligi sabab millionlab braziliyaliklar tomonidan tanqidga uchragan.
Pele barcha braziliyaliklarga, ularga ochiqchasiga irqchilik kayfiyati bo‘lishiga qaramasdan, bir xil munosabatda bo‘lishini ko‘p bor ta’kidlagan. Irqchilikka oid savollarga Pele ko‘pincha, javob bermasdi.
Hattoki, hozir ham braziliyaliklarning g‘azabiga uchrasa ham futbol afsonasi aniq bir pozitsiyani egallamaydi:
“Keling Braziliyadagi barcha qarshiliklar, to‘lqinlarni unutamiz va Braziliya jamoasi — bizning vatanimiz, bizning qonimiz ekanini yodga olamiz”.
Bunday narsalarga Ali umuman boshqacha qarar edi. Faqatgina ko‘p gollar uradigan emas, Instagram’ida boshqalardan ko‘ra ko‘proq obunachilari bor inson emas, tarixida o‘zini yengishdan tashqari, tizim ustidan ham g‘alaba qozona olganlar u bilan bir qatorda turishi mumkin.
Ali faoliyatini yakunlaganidan o‘n yil o‘tib, Mayk Tayson u bilan bir qatorda turish imkoniga ega bo‘lgandi, ammo u o‘z obro‘sini to‘kib yubordi. Giyohvand moddalar, alkogol mahsulotlar va qamoqda o‘tirish uni barbod qildi.
Floyd Meyvezer o‘zini Alidan ham buyuk deb hisoblaydi. Uning dalillari be’mani va xalqning nafratiga sabab bo‘ldi
Muhammad shon-shuhratning eng yuqori cho‘qqisiga yetganda ham ko‘p pul va mashhurlik haqida bosh qotirmagan. Islomni qabul qilgach, ringdan tashqari hayotida ancha kamtar va mehribon insonga aylandi. Butun dunyoni kezdi, turli joylarda mahorat darslari o‘tdi, ko‘pincha qamoq, bolalar uyi, axloq tuzatish maskanlariga tashrif buyurardi. Bitta ishtiroki bilan ko‘plab insonlar taqdirini o‘zgartirib yuborardi. Mayk Taysonning ham hayoti o‘zgarishiga Muhammad sababchi.
Jamoatning sportchiga bo‘lgan munosabati — G.O.A.T. unvoni uchun muhim dalillardan biridir. Hatto, ringdagi eng dahshatli raqib — Jo Freyzer ham qarama-qarshilikdan yillar o‘tgandan so‘ng uni kechirganligini aytdi. Bu narsalarning barchasi ular o‘rtasidagi janglar sport tarixidagi eng buyugi bo‘lishiga hissa qo‘shganini Jo tushungan.
Tarixga “Maniladagi triller” nomi bilan kirgan, ular o‘rtasidagi uchinchi jangda Ali Freyzerni eng kuchli bokschi deb ataydi. O‘zidan keyin, albatta. Ali shunchaki o‘ziga nisbatan simpatiya uyg‘otmaydi, butun dunyoda o‘n, balki yuz millionlab odam uni chin qalbdan yaxshi ko‘radi.
Rekordlar va ko‘proq pulga ega bo‘lgan bokschi Floyd Meyvezer haqida unday deb bo‘lmaydi. Ringdagi muvaffaqiyatlariga qaramasdan Floyd har doim takabbur, maqtanchoq, o‘ziga xos hayot tarziga ega inson edi. Lekin uning Muhammad Alidan ham buyukroqman degan gapi jamoatchilikni hayratga soldi.
“Bokschini qaysi mezonlar asosida baholash mumkin? Agar biz o‘z ideallarimiz uchun kurashni hisoblasak, ha, Ali eng yaxshisi. Agar kam zarba o‘tkazib, rekordlarni urishni hisobga olsak, Floyd Meyvezer eng yaxshisi.
Muhammad Ali — afsona. U hozir men turgan joyda bo‘lishim uchun yo‘l ochib bergan. Agar biz rekordlar haqida gapiradigan bo‘lsa, ko‘pchilik Alining yettita jangda chempionlik kamarini yutqazib qo‘yganini unutadi. Alining oldida shlyapamni yechaman, lekin men o‘zimdan kuchli jangchi bor deyish uchun boksga 40 yilimni bag‘ishlamadim”, — deydi Floyd.
Bu gaplar OAV, sport muxlislarining tanqidlariga sabab bo‘ldi. Floyd eng muhim narsani unutgandi. Mag‘lubiyatsiz rekordlar eng kuchli bokschi ekanligini anglatmaydi. Aksincha, bokschi mag‘lubiyatdan keyin yanada kuchliroq bo‘lsa, bu unga qo‘shimcha buyuklik bag‘ishlaydi.
Shuning uchun u nega Amerikada amerikaliklar ham Roberto Dyuran yoki Menni Pakyaoni undan ko‘ra ko‘proq yaxshi ko‘rishini tushunmaydi. Ular faoliyati davomida, eng avvalo, o‘zlarini yenggan holda, qiyinchiliklarni bartaraf etgan.
Meyvezerda Ali—Freyzer, Ali—Forman yoki Ali—Liston janggi bilan tenglashadigan jang yo‘q. Shuning uchun Floydning aytgan gapi faqat g‘azabni qo‘zg‘atadi. Ko‘pchilik Meyvezerni Buyukdan ham o‘zini ustun qo‘ygani uchun yoqtirmaydi. Moliyaviy muvaffaqiyat va ijtimoiy tarmoqlardagi obunachilar soni urfda bo‘lgan hozirgi davrda Muhammad Alida bo‘lganidek hikoya haqida gap bo‘lishi mumkin emas.
Bu — G.O.A.T. faqat unga tegishli ekanini bildiradi.
Izoh (0)