Dunyoning eng rivojlangan davlatlaridan biri Yaponiya jamiyatida ham baʼzi masalalarda eskicha qarashlar saqlanib qolgan. Mamlakatda to‘rt yil yashagan, hozirda Buyuk Britaniyaning Sharqiy Angliya universiteti o‘qituvchisi Sherzod Mo‘minov Telegram’dagi kanalida bu haqdagi fikrlarini yozdi.
“Minus”larning eng kattasi — yopiq fikrlilik
Yaponiyadek jamiyatning ham kamchiliklari bor. Hatto yetti o‘lchab, bir kesadigan, har ishda tartib va muvozanatni xush ko‘radigan yapon jamiyati ham hamma masalalarda dunyoda yetakchi emas. Bugun ana shular haqida qisqacha, mening subyektiv nuqtayi nazarimdan gaplashamiz.
Boshidan aytay, Yaponiyaga eʼtirozim ko‘p emas. To‘rt yil umrimni u yerda o‘tkazganman — juda jig‘ibiyronimni chiqaradigan narsa bo‘lmasa, ahamiyat bermayman. Chunki “plyus”lar “minus”larni oshig‘i bilan bosib ketadi.
Minuslarning eng kattasi va eʼtirozlarimning asosi — yapon jamiyatida hanuz hukm suradigan yopiq fikrlilikdir. Yaʼni “o‘zimiz bilganimizcha, o‘zimiz uchun”, qabilida fikrlash, egilmaslik. Bu asrlar davomida orol mamlakatda yashash mahsuli — “orol mentaliteti”. Men “sevmaydigan” jihatlar, asosan, shu mentalitetdan kelib chiqadi. Yaponiyada bir muddat yashasangiz, bularning kamida bittasiga duch kelasiz. Boshida tushunmaysiz. Qarshilik qilib ko‘rasiz. Balki jahl ham qilarsiz. Oxir-oqibat hammasi befoyda ekanini tushunib yetasiz.
Bunday yopiq fikrlash, orol mentaliteti, yaponlarning taʼbiri bilan aytganda “qattiqboshlikka” misollar ko‘p. Hammasini yozib bo‘lmaydi. Shuning uchun bu yerda eskilik sarqitlari saqlanib qolgan uch soha haqida yozaman.
Banklar
Turist bo‘lib emas, yashash yo ishlashga borsangiz, bank hisobi ochishingiz kerak bo‘ladi. Ammo bu siz o‘ylaganchalik oson emas. Ko‘p banklar haligacha chet elliklarga 6 oygacha hisob ochmaydi. Pulingizni yostiq tagida saqlab yuraverardingiz-u, muammo bor: oylik yo stipendiya bankka o‘tkaziladi. 2010-yili Yaponiyadan ketib, 2013-yilda qaytib borganimda, qabul qiluvchi tomon birinchi to‘lovni — uch oylik stipendiya va boshqa to‘lovlar uchun 800 ming yena (8 ming AQSH dollari atrofida) naqd bergan.
Hisob ochish uchun yirik bir bankka borganman, 1 soat aylanib-o‘rgulgandan keyin, “inkan”, yaʼni shaxsiy muhringiz bormi, deyishgan. “Yo‘q edi, o‘zbekman,” desam, “qanday qilib inkansiz yashaysizlar O‘zbekistonda,” degan.
Bunday vaziyatlarda Pochta banki sizga oro kiradi. Ular odatda muammosiz hisob ochib beradi (ammo pul o‘tkazish yo qabul qilish uchun baribir 6 oy kutasiz).
Mobil aloqa kompaniyalari
Yaponiyaga chetdan telefon olib bora ko‘rmang. Chunki unga SIM-karta olguncha telefonni dengizga uloqtirishgacha borasiz. Chetda chiqqan telefon Yaponiyada ham bo‘lishi mumkin, ammo yapon aloqa kompaniyalari sizga SIM-karta bermaydi. Chunki telefonni ulardan olmagansiz. Yana o‘sha 2013-yilga qaytamiz. Bir yildan ortiqroq turishim kerak bo‘lgani uchun, kontraktga SIM-karta olmoqchi bo‘lganman. O‘sha payt telefonim “Neksus” edi, aloqa kompaniya ofisida, sotuvda huddi o‘shanday “Neksus” turgandi. Lekin menga “telefoning Angliyaniki deb” SIM-karta berishni xohlashmagan. “Mana, o‘zlaringda shu model turibdiku”, deb jig‘ibiyronim chiqqanida, “sening modelingda Yaponiya standarti belgisi yo‘q ekan” degan. Meni diskriminatsiya qilyapsizlar, deganman. 2 soat boshini qotirganimdan keyin, “javobgarlik o‘z bo‘ynimda”, degan qog‘ozga qo‘l qo‘ydirib, SIM-karta bergan.
Ijaraga uy olish
Texnika taraqqiyoti deyarli XXII asrga yetgan Yaponiyada uy ijaraga olish ko‘pincha, hanuz XX asr qoidalariga ko‘ra amalga oshiriladi. Men u yerga birinchi borganimga bu yil 15 yil bo‘ladi. O‘shandan beri qoidalar sal yumshagandek. Ammo rieltor orqali ijaraga uy olish hanuz juda qiyin. Birinchidan, katta shaharlarda yaxshi uylar (Yaponiyada bu poyezd bekatiga yaqin joy degani) juda qimmat bo‘ladi. Ikkinchidan, yaxshi joy topsangiz, uyga kirguncha kattagina to‘lov qilish kerak bo‘ladi. Rieltor va mahallaga qarab, qo‘shimcha to‘lovlar ham bo‘lishi mumkin.
To‘lovlar: 1) Rieltor puli. Uyni internetda topsangiz ham sayt egasi bo‘lgan rieltor kompaniya to‘lov oladi; 2) Kamida bir oylik ijaraga teng depozit. Qaytarilishi mumkin; 3) Eskilik sarqiti bo‘lmish “kalit puli,” yaʼni uy egasiga minnatdorlik to‘lovi. 1-2 oylik ijaraga teng. Qaytarilmaydi.
Izoh (1)
Haa shovvozlar)