Prognozlashtirish va makroiqtisodiy tadqiqotlar instituti (PMTI) mutaxassislari aeroportlarni rivojlantirish uchun davlat-xususiy sheriklikni faollashtirish yo‘llarini tahlil qildi.
Dunyo mamlakatlarida xususiy sektorning infratuzilma obyektlari faoliyatidagi ishtiroki ortib bormoqda. Sohaga kapital tushumlarni jalb qilish va faoliyat samaradorligini oshirish bu tendensiyaning asosiy afzalliklaridir.
Aeroportlarga xususiy sektorni jalb qilishning asosan 3 modeli mavjud:
- To‘liq xususiylashtirish — aeroport aktivlariga egalik huquqini davlat korporatsiyasidan xususiy investorlarga aksiyalarni joylashtirish yoki savdo kelishuvi orqali o‘tkazish.
- Konsessiya bitimi — xususiy operator infratuzilmaga ma’lum miqdorda investitsiya kiritish majburiyatini oladi va keyinchalik xarajatlarini aeroport foydalanuvchilaridan turli to‘lovlarni undirish hisobiga qoplaydi.
- Boshqaruv shartnomasi — aeroport aktivlarini boshqarish uchun xususiy sektor jalb qilinadi.
Xalqaro tajribada keng tarqalgan konsessiya shartnomalari asosida jalb qilingan quyidagi misollarni keltirish mumkin:
Abidjandagi Xofoe-Buanyi (AERIA) aeroporti, Kot-d’Ivuar
Aeroport xizmatlarini tashkil qilish va rivojlantirish Kot-d’Ivuar hukumati va AERIA o‘rtasida imzolangan konsessiya shartnomasi doirasida amalga oshiriladi.
Konsessioner boshqaruvi ostida yo‘lovchilar oqimi 2010—2019-yillar oralig‘ida ikki baravar ko‘payib, yiliga 2 million nafardan oshdi.
Yo‘lovchi terminalining maydoni 11 000 metr kvadratdan 23 000 metr kvadratgacha kengaytirildi.
2019-yilda aeroport yo‘lovchilarga xizmat ko‘rsatish bo‘yicha xalqaro miqyosda ham eng yaxshi aeroportlardan biri sifatida e’tirof etildi.
Santyago aeroporti, Chili
Ushbu aeroport 2015-yilda Nuyevo Pudahuyel kompaniyasi bilan imzolangan 20 yillik konsessiya bitimi asosida faoliyat yuritadi.
Konsessiya ko‘rinishida kiritilgan 990 million dollar miqdoridagi sarmoya hisobiga 248 400 metr kvadrat maydonga ega yangi terminal ishga tushirildi va u Santyago aeroportini Janubiy Amerikadagi eng zamonaviy xalqaro markazlardan biriga aylantirdi.
Aeroportning yillik sig‘imi ikki baravar oshdi (16 milliondan 38 million yo‘lovchiga), shlyuzlar soni 18 tadan 67 taga, qo‘nish yo‘laklari soni esa 31 dan 76 gacha ko‘paydi.
Bogotadagi “El Dorado” xalqaro aeroporti, Kolumbiya
Mazkur aeroportda 20 yillik konsessiya muddati davomida yangi uchish-qo‘nish yo‘lagi va taksi yo‘llari qurildi.
Aeroportning yo‘lovchi terminali Aeronautica Civil (Aerocivil) davlat agentligi nazorati ostida qoldi.
2007-yilda aeroport konsessiya shartnomasi bo‘yicha topshirilganidan so‘ng, yo‘lovchilarni tashish 235 foizga oshdi.
Agar 2003-yilda 7 million yo‘lovchi o‘z manziliga yetkazilgan bo‘lsa, 2013-yilda bu ko‘rsatkich 25 million nafarga yetdi.
O‘zbekistonda ham ushbu yo‘nalishda qadam qo‘yilgan. Xususan, 2022-yilda Samarqand aeroporti xususiy kompaniya — Air Marakanda xorijiy korxonasi boshqaruviga o‘tkazildi.
Ushbu kompaniya yo‘lovchilar, terminallar, samolyotlar va yerdan turib texnik xizmat ko‘rsatish uchun javobgarlikni o‘z zimmasiga oldi.
Avvalroq Toshkentda yangi xalqaro aeroport qurilishi mumkinligi haqida xabar berilgandi.
Izoh (0)