“Konstitutsiya va boshqa qonunlar bilan mustahkamlanmagan jarayon bizga bir qancha muammolar tug‘dirdi” — huquqshunos Zafarbek Solijonov “snos”lar haqida

O‘zbekiston konstitutsiyasiga o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritish bo‘yicha ilgari surilayotgan loyihaga ko‘ra, 27-modda sifatida “Har kim uy-joy daxlsizligi huquqiga ega. Sudning qarorisiz uy-joydan mahrum etilishga yo‘l qo‘yilmaydi” degan norma taklif etilmoqda.

Taklif etilayotgan o‘zgartirish yuzasidan yurist Zafarbek Solijonov amaliyotda ushbu normaning qanchalik dolzarbligi xususida “Daryo”ga o‘z mulohazalarini bildirdi:

“Snos” desa, o‘zbek jamoatchiligi bir seskanib tushsa kerak. O‘zim ham huquqshunos-jurnalist sifatida hokimlar tomonidan qilingan bir qancha noqonuniy “snos”larga duch kelganman. Xususiy mulk egalariga rahmim kelib ketardi. Konstitutsiya va boshqa qonunlar bilan mustahkamlanmagan jarayon bizga bir qancha muammolar tug‘dirdi axir.

Bu muammolar boshimizdan o‘tdi va saboq chiqarishimiz kerak. Buning uchun eng yaxshi yurish qonuniy tarafdan bo‘lsin. Uyingni buzishga kelgan mansabdorga ketmoningni ko‘tarib chiqqaningdan ko‘ra, rayhonni qulog‘ingga ilib, paxta gulli piyolada choyni simirib, qo‘lingda konstitutsiyang bilan chiqqaning natijali. Mansabdorni qonun qo‘rqitaversin, xususiy mulk daxlsizligi bo‘yicha katta qadamlar tashlashda davom etaveraylik.

Bir qancha vaqt jurnalistik surishtiruvlar olib bordim. 2018—2019-yillardagi “snos” voqealari esimda. Viloyatlardagi qancha muammolarni yoritardik. “Snos” sabab depressiyaga kirib qolgan, umidsiz odamlarni uchratardim. Odamlar dod deb qoldi. Tasavvur qiling, tuprog‘ida oyoqyalang bolaligingiz o‘tgan, kapalaklarni quvlab yurgan, qaldirg‘och uya solgan uyingiz bir qaror bilan buzib tashlanadi. Hatto hujjatsiz og‘zaki buyruq bilan buzib tashlangani qancha bo‘ldi-yu.

To‘g‘ri, keyinroq normativ-huquqiy hujjatlar chiqdi. Tartibga solinish boshlandi. Bu bo‘yicha bir qator tashkilotlar jonbozlik ko‘rsatdi. “Snos”dan jabrlangan fuqarolar manfaati hanuz himoya qilinib, tegishli hokimliklar kompensatsiya to‘lab kelmoqda. Biroq yuqorida aytgan holat insonni ezib bo‘lgandi, men sizga aytsam. Ertaga tashkilot hujjati o‘zgarib qolishi ham mumkin. Shu holatlarning oldini olishning eng yaxshi yo‘li — bu yerni xususiy mulkka aylantirish hisoblanadi.

Konstitutsiya loyihasida ushbu qism mustahkamlab qo‘yilmoqda. Unda “yer qonunda nazarda tutilgan shartlar asosida va tartibda xususiy mulk bo‘lishi ham mumkin”. Shartlar va tartiblar ishlab chiqilsa, bu juda katta qadam bo‘ladi. Xususiy mulki daxlsiz bo‘lgan, uyini chetlab avtomagistrallar o‘tgan bir qancha xorij videolari bor. Mulk daxlsizligini ko‘rib odam havas qiladi.

Ajab emas, bizda ham yerni xususiylashtirish boshlansa, piyolada ko‘k choy ushlab turgan Absattor qo‘lida hujjat bilan yo‘lchilar oldiga “mana” deb tashlasa. Ular “uzr aka” deb sekin juftagini rostlasa.