«Конституция ва бошқа қонунлар билан мустаҳкамланмаган жараён бизга бир қанча муаммолар туғдирди» — ҳуқуқшунос Зафарбек Солижонов «снос»лар ҳақида

Ўзбекистон конституциясига ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш бўйича илгари сурилаётган лойиҳага кўра, 27-модда сифатида «Ҳар ким уй-жой дахлсизлиги ҳуқуқига эга. Суднинг қарорисиз уй-жойдан маҳрум этилишга йўл қўйилмайди» деган норма таклиф этилмоқда.

Таклиф этилаётган ўзгартириш юзасидан юрист Зафарбек Солижонов амалиётда ушбу норманинг қанчалик долзарблиги хусусида «Дарё»га ўз мулоҳазаларини билдирди:

«Снос» деса, ўзбек жамоатчилиги бир сесканиб тушса керак. Ўзим ҳам ҳуқуқшунос-журналист сифатида ҳокимлар томонидан қилинган бир қанча ноқонуний «снос»ларга дуч келганман. Хусусий мулк эгаларига раҳмим келиб кетарди. Конституция ва бошқа қонунлар билан мустаҳкамланмаган жараён бизга бир қанча муаммолар туғдирди ахир.

Бу муаммолар бошимиздан ўтди ва сабоқ чиқаришимиз керак. Бунинг учун энг яхши юриш қонуний тарафдан бўлсин. Уйингни бузишга келган мансабдорга кетмонингни кўтариб чиққанингдан кўра, райҳонни қулоғингга илиб, пахта гулли пиёлада чойни симириб, қўлингда конституциянг билан чиққанинг натижали. Мансабдорни қонун қўрқитаверсин, хусусий мулк дахлсизлиги бўйича катта қадамлар ташлашда давом этаверайлик.

Бир қанча вақт журналистик суриштирувлар олиб бордим. 2018—2019 йиллардаги «снос» воқеалари эсимда. Вилоятлардаги қанча муаммоларни ёритардик. «Снос» сабаб депрессияга кириб қолган, умидсиз одамларни учратардим. Одамлар дод деб қолди. Тасаввур қилинг, тупроғида оёқяланг болалигингиз ўтган, капалакларни қувлаб юрган, қалдирғоч уя солган уйингиз бир қарор билан бузиб ташланади. Ҳатто ҳужжатсиз оғзаки буйруқ билан бузиб ташлангани қанча бўлди-ю.

Тўғри, кейинроқ норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар чиқди. Тартибга солиниш бошланди. Бу бўйича бир қатор ташкилотлар жонбозлик кўрсатди. «Снос»дан жабрланган фуқаролар манфаати ҳануз ҳимоя қилиниб, тегишли ҳокимликлар компенсация тўлаб келмоқда. Бироқ юқорида айтган ҳолат инсонни эзиб бўлганди, мен сизга айтсам. Эртага ташкилот ҳужжати ўзгариб қолиши ҳам мумкин. Шу ҳолатларнинг олдини олишнинг энг яхши йўли — бу ерни хусусий мулкка айлантириш ҳисобланади.

Конституция лойиҳасида ушбу қисм мустаҳкамлаб қўйилмоқда. Унда «ер қонунда назарда тутилган шартлар асосида ва тартибда хусусий мулк бўлиши ҳам мумкин». Шартлар ва тартиблар ишлаб чиқилса, бу жуда катта қадам бўлади. Хусусий мулки дахлсиз бўлган, уйини четлаб автомагистраллар ўтган бир қанча хориж видеолари бор. Мулк дахлсизлигини кўриб одам ҳавас қилади.

Ажаб эмас, бизда ҳам ерни хусусийлаштириш бошланса, пиёлада кўк чой ушлаб турган Абсаттор қўлида ҳужжат билан йўлчилар олдига «мана» деб ташласа. Улар «узр ака» деб секин жуфтагини ростласа.