O‘tgan haftada Yevropa bo‘ylab jazirama kunlar rekordlarni yangiladi. 19-iyul kuni Britaniyada 40,3 gradusli maksimal harorat rekordi o‘rnatildi.
Avvalgi rekord 2019-yilda 38,7 gradus bilan qayd etilgan edi. 1980-yillardan boshlab dunyoning salqinroq hududlarida harorat ko‘tarila boshladi. The Economist nashri issiq ob-havo oqibatlarini tahlil qildi.
Shu bilan birga, aholi sonining o‘sishi eng issiq mamlakatlarda tez sur’atda sodir bo‘lib, jabrlangan insoniyat ulushini oshirdi.
Yevropaning qolgan qismida, Xitoyning ba’zi hududlarida va Shimoliy Amerikada shunga o‘xshash issiq harorat kuzatildi, o‘rmon yong‘inlari avj oldi va odamlar issiqdan o‘ldi.
Dunyo uchun issiq ob-havo yangilik emas. Ammo ular tez-tez va ekstremal bo‘lib, ko‘pincha turli joylarda sodir bo‘lmoqda.
Yaqinda o‘tkazilgan tadqiqot shuni ko‘rsatdiki, hozirda shimoliy yarim sharda bir vaqtning o‘zida jazirama to‘lqinlari bundan 40 yil oldingiga qaraganda yetti marta ko‘p.
Bu ko‘proq issiqlik to‘lqinlari birgalikda sodir bo‘lishini anglatadi. Biroq, tropiklardan issiq havoning shimolga ko‘chishini tartibga soluvchi yuqori balandlikdagi havo oqimi — reaktiv oqimning o‘zgarishi vaziyatni yomonlashtirishi mumkin.
Intensivlik va chastotaning oshishi (masalan, Amerikada 1960-yillarda yiliga ikki marta va 2010-yillarda oltita issiqlik to‘lqini bo‘lgan) yetarlicha yomon va jiddiy oqibatlarga olib keladi.
Qishloq xo‘jaligi yuqori haroratdan zarar ko‘radi. Bir vaqtning o‘zida turli joylarda ekinlar yoki o‘rim-yig‘imlarning buzilishi butun dunyo bo‘ylab mahsulotni ko‘chirish orqali hal qilib bo‘lmaydigan inqirozlarni keltirib chiqarishi mumkin.
Britaniya misolida oladigan bo‘lsak, temiryo‘l harakati 30 darajadan yuqori haroratda qiyinchiliklarga duch keladi.
Hukumatlar bunday haroratda relslarni o‘zgartirishi mumkin. Ammo uylardan tortib shifoxonalar, o‘t o‘chirish brigadalarigacha bo‘lgan barcha infratuzilmani yangilash xarajatlari juda qimmat bo‘ladi.
Hatto boy mamlakatlarda ham hukumatlar zarur resurslarni ajratish uchun kurashmoqda.
Kambag‘al mamlakatlarda vaziyat yomonroq bo‘ladi. Ular moslashish uchun kamroq naqd pulga ega va bunga ko‘proq ehtiyoj bor.
Ekvator yaqinidagi mamlakatlarning aksariyati qashshoqligini inobatga olsak, buni amalga oshirish yanada qiyin bo‘ladi. Ular aholi sonining yuqori o‘sishiga ega, ya’ni tobora ko‘proq odamlar issiq havodan aziyat chekadi.
Ba’zi hollarda yuqori haroratga moslashish texnologiyasini qo‘llash, ya’ni noto‘g‘ri loyihalashtirilgan binolar uchun konditsionerlik ko‘rinishida elektr energiyasiga bo‘lgan talabni oshiradi.
Britaniyada aynan shu haftada bunday talab avvalgi haftaga nisbatan 5 foizga oshdi. Agar ishlatiladigan sharbat yashil manbalardan olingan bo‘lsa, bu yaxshi. Ammo agar u qazib olinadigan yoqilg‘i elektr stansiyalarida paydo bo‘lsa, u global isishni yanada tezlashtiradi.
Izoh (0)