Iqlim o‘zgarishi modellari prognoz qilganidek so‘nggi paytlarda issiq kunlarning chastotasi va intensivligi oshdi. The Economist nashri issiq ob-havo va uning oqibatlarini tahlil qildi.
Ushbu haftada Yevropa bo‘ylab jazirama kunlar rekordlarni yangiladi. Britaniyada 40,3 gradusli maksimal harorat rekordi o‘rnatildi.
Avvalgi rekord 2019-yilda 38,7 gradus bilan qayd etilgan edi. 1980-yillardan boshlab dunyoning salqinroq hududlarida harorat ko‘tarila boshladi.
Shu bilan birga, aholi sonining o‘sishi eng issiq mamlakatlarda tez sur’atda sodir bo‘lib, jabrlangan insoniyat ulushini oshirdi.
The Economist issiqlik ta’sirini o‘lchash uchun ikkita katta ma’lumot to‘plamini birlashtirdi.
Yevropa Ittifoqining Yerni kuzatish dasturi Kopernik tomonidan ishlab chiqarilgan Umumjahon termal iqlim indeksi (utci) issiqlikni soatlik oraliqda o‘lchaydi va dunyoni 865 ming kvadratga bo‘ladi.
Utci havo harorati va quyosh nurlanishiga oid ma’lumotlarni namlik va shamol bilan birlashtirib, selsiy bo‘yicha o‘lchanadigan yagona kompozitsion haroratga aylantiradi. Ma’lumotlarni har o‘rtacha har bir kvadratda yashovchi aholi bilan birlashtirildi.
38 gradusdan yuqori utci kuchli issiqlik bosimini keltirib chiqaradi deb tasniflanadi. 46 gradusdan yuqori harorat juda yuqori bosimni yuzaga keltiradi.
Faqatgina 30 daqiqalik juda kuchli issiqlik bosimi, ayniqsa qariyalarning hayotiga xavf tug‘dirishi mumkin.
So‘nggi besh yil ichida dunyo aholisining beshdan to‘rt qismi kamida bir kun juda kuchli issiqlik stressini boshdan kechirdi — uch soat yoki undan ko‘proq vaqt davomida.
Garchi Yevropa aholisining katta qismi bu hafta 38 gradusdan yuqori issiqlikka chidagan bo‘lsa-da, bu istisno bo‘lib qolmoqda.
Oxirgi besh yil ichida o‘rtacha yevropalik bunday issiqlikni yiliga atigi uch kun boshdan kechirgan.
Ammo boshqa joylarda bu norma: Yevropadan tashqaridagi odamlar har yili 65 kun davomida shunga o‘xshash sharoitlarga chidashadi.
46 gradusdan yuqori harorat ham juda keng tarqalgan. Bu Yerdagi har bir odam uchun yiliga uch kunga to‘g‘ri keladi.
Ammo Afrika va Osiyoning ayrim qismlarida, xususan, Hindiston yarim orolida kasallanish ancha yuqori.
Ushbu ikki qit’ada yashovchi o‘rtacha odam yaqinda yiliga 4,9 kun davomida shunday issiqlikni boshdan kechirdi, bu 1980—1984-yillarga nisbatan 30 foizga ko‘p.
Afrika va Osiyoda aholining yuqori o‘sishi issiqlik bosimi endi ko‘proq odamlarga ta’sir qilishini anglatadi.
Eng issiq mamlakatlar 1980-yildan beri yuqori o‘sish tendensiyasiga ega. Odamlar juda kuchli issiqlik bosimini his qilgan vaqt ulushi 50 foizga oshdi.
Haddan tashqari issiqlikdan aziyat chekayotganlarning uchdan ikki qismi o‘rtacha yillik daromadi 2 ming dollardan past bo‘lgan mamlakatlarda yashaydi, ya’ni ko‘pchilikni konditsioner sotib olishga qurbi yetmaydi.
Izoh (0)