O‘zbekiston tarixida 2020-yil 15-mart sanasi uzoq vaqtgacha unutilmasa kerak. Sababi, aynan shu kuni respublikada COVID-19 kasalligi bilan bog‘liq ilk holat aniqlangani e’lon qilingandi. Oqibati va natijalari qanday bo‘lishi noayon kasallik oldida ko‘pchilik avvaliga jim turdi, keyin ojizligini fahmlab, chora izlashga tushdi. Vaksina yaratilib, kasallik xurujini pasaytiradigan vositalar topilguncha har kim bilganicha davolandi. Lekin haligacha ushbu yuqumli ofatni batamom quritadigan davo usuli, dori-darmon topilgani yo‘q.
“Daryo” o‘tgan vaqt oralig‘ida qanday voqealar yuz bergani, maxsus komissiya qarori bilan necha bor karantin e’lon qilinib, qayta-qayta cheklovlar joriy etilgani, kasallikdan vafot etganlar soni, dastlabki vaksina va boshqa holatlarni bir yerga jamladi.Noma’lum ofat qarshisida ojiz qolganda…
O‘zbekiston hukumati 16-martdan boshlab barcha yo‘nalishlardagi aviaqatnovlarni bekor qildi. Temiryo‘l orqali kirib keladigan poyezdlar uchun uch kunlik muhlat berildi. Mamlakatda barcha ommaviy tadbirlar, bayram dasturlari, konsertlar, diniy tadbirlar, to‘ylar o‘tkazilishi to‘xtatildi. Barcha ta’lim muassasalari ta’tilga chiqarildi. Talabalar ham uylariga qaytarildi.
Buni avvaliga qisqa muddatli ta’til, vaqtincha davom etadigan cheklov deb o‘ylaganlar tez orada adashganini tushundi. Kasallik hali uzoq vaqt O‘zbekistonda ham “mehmon” bo‘lishi, kimlarnidir oramizdan olib ketib, boshqalarni qattiqroq siqishini hech kim oldindan aytolmasdiyam. Bu haqiqiy sinov edi.
Xorijda qolayotgan vatandoshlarni ortga qaytarish bo‘yicha rejalar ishlab chiqildi. Mart oyining boshlarida kasallikning yangi o‘choqlaridan biri — Janubiy Koreyaning Seul shahridan o‘zbekistonliklarni olib kelish bo‘yicha charter reys amalga oshirilаdi.
Shuningdek, yana bir qator xorij davlatlarida qolayotgan fuqarolar O‘zbekistonga olib kelinib, maxsus tayyorlangan tibbiyot muassasalarida 14 kunlik karantinga olindi. Kasallik kirib kelishining oldini olish maqsadida 2020-yilning 4-mart kuniyoq O‘zbekistonga 14 ta davlatdan kelgan xorij fuqarolarini karantinga olish haqidagi qaror e’lon qilinаdi.
COVID-19 kasalligi bilan bog‘liq holatlar ko‘paygani sari qo‘shimcha choralar ham ko‘rildi. Jumladan, 2020-yil 25-martdan boshlab ko‘chaga himoya niqobisiz chiqqan fuqarolar jarimaga tortila boshlandi.Uyga qamalganlar “dard”i
Dastlab Toshkent shahri yopilgan bo‘lsa, uning ortidan birin-ketin boshqa shaharlar ham yopila boshladi. O‘zbekistonda koronavirus infeksiyasi keng miqyosda tarqalishining oldini olish maqsadida 27-mart kuni soat 10:00 dan boshlab viloyatlararo yo‘nalishlarda barcha turdagi avtotransport vositalarining harakatlanishi to‘xtatiladi.
Bir so‘z bilan aytganda, butun dunyo uyiga, kasallik qo‘li yetmas joylarga qamalishga oshiqdi. Uyida o‘tirib, ishi, muayyan ma’noda erki, halovatini yo‘qotganlarning ko‘pi yangi turmush tarzi, qat’iy qoidalarga ko‘nikolmadi. Masofadan turib ishlash imkoni yo‘qlar esa daromadidan ayrildi, ro‘zg‘orni tebratish tashvishi ikki hissa oshdi. Lekin shunda ham hayotini bir izga tushirib, kulfatdan yo‘l topib chiqib ketganlar ham uchradi. Ammo inson irodasi, sabri, matonati va aqlini beayov sinaydigan kasallikka hammayam dosh berolmadi.
Koronavirusga chalinganlarni davolash va karantinda saqlanayotgan fuqarolarni joylashtirish uchun respublika hududida o‘ndan ortiq kasalxona qurilishi ham ma’lum qilindi.Maxsus karantin markazlari, kasallarni saralash va taqsimlash punktlari ham tezda tashkil etilib, dastlabki zarur chora sifatida qo‘l keldi.
24-martdan boshlab Toshkent shahri, Qoraqalpog‘iston Respublikasi va viloyatlarda joylashgan dehqon bozorlaridan tashqari barcha bozorlarning faoliyati to‘xtatildi.
Bir kishi vafot etgani haqida 27-mart kuni ma’lum qilindi. SSV xabariga ko‘ra, bemor yurak xurujidan vafot etgan. Hamma kutgan yaxshi yangilik 29-mart kuni e’lon qilindi. Shu kuni kasallikka chalingan bemorlardan yetti nafari tuzalib, virusologiya markazidan chiqarildi.Iztirob va quvonch baravar kelsa...
Mamlakatda 30-martdan boshlab maxsus ruxsatnomasiz shaxsiy transport vositasidan foydalanish taqiqlab qo‘yildi. 2020-yil 30-mart kuni soat 06:00 dan 20-aprel soat 00:01 ga qadar viloyatlararo, Toshkent va Nukus shaharlari hamda viloyatlar markazlarida Davlat xizmatlari markazlari tomonidan beriladigan maxsus ruxsatnoma (stiker)lar asosida avtotransport vositalari harakatlanishiga ruxsat berildi.
O‘zbekistonda COVID-19 kasalligini yuqtirgan fuqarolar soni 2020-yil 30-mart holatiga ko‘ra 150 nafarni tashkil qildi. Ikki nafar bemor vafot etgan bo‘lsa, yetti kishi tuzalib ketdi. Ayni shu kunlari emas-u, yoz oylariga borib kasallik avji nuqtasiga yetganda yo‘qotishlar soni ancha oshdi. Yo‘qotilganlar iztirobi, tuzalayotganlar quvonchi baravar kelaverdi. Ayrimlarning vahima sabab kasallikni og‘ir o‘tkazgani esa eng yomoni bo‘ldi.
Respublika maxsus komissiyasi qaroriga muvofiq, 2020-yilning 1-aprelidan boshlab Toshkent, Nukus shaharlari va viloyatlar markazlarida “o‘zini yakkalash” hayot tarzi joriy etildi. 6-apreldan boshlab tana harorati 37 daraja va undan yuqori bo‘lganlar bozor va supermarketlarga kiritilmadi.O‘zbekistonda karantin davri uchun yangi tartiblar e’lon qilindi. Adliya vazirligi Respublika maxsus komissiyasining qarori bilan karantinning 2020-yil 10-mayigacha uzaytirilganidan keyin amalga oshiriladigan qo‘shimcha chora-tadbirlar haqida ma’lumot berdi. Aynan mana shu qaror asosida kichik yengilliklar, sal yumshagan ruxsatlar taqdim etildi.Shundan so‘ng, O‘zbekistonda aholi o‘rtasida koronavirus infeksiyasining tarqalish zanjirini uzish maqsadida 2020-yil 13-iyuldan 1-avgustga qadar respublika miqyosida qo‘shimcha karantin cheklovlari joriy etildi. Aynan mana shu karantin pallasida kasallik eng yuqori nuqtasiga chiqdi. COVID-19 infeksiyasini yuqtirib olganlar soni rasman 60 ming kishidan oshdi. Shundan keyin sonlar o‘sishda davom etib, kasallik kuzgacha o‘z kuchini ko‘rsatib turaverdi. Vaziyat avgust oyiga borib, sal yumshadi.Ming mehmon o‘rniga 30 kishi
2020-yilning 15-avgustidan fuqarolarga o‘z uyida 30 kishilik oilaviy tantana, to‘y va boshqa marosimlarni o‘tkazishga ruxsat berildi.
Bunday qaror avvaliga ko‘pchilikka ma’qul kelmadi. To‘ylarini mingdan oshiq mehmon bilan o‘tkazishga o‘rgangan o‘zbeklarga 30 kishi juda kamdek, oilaviy marosim ko‘ngildagidek o‘tmaydigan, yetti mahallaga ovoza bo‘lmaydigandek tuyuldi. Lekin o‘zidan-da kuchli kasallik qarshisida boshqa iloj yo‘qligi, vaqt va umr g‘animatligi to‘ysevar o‘zbeklarni ozgina-yu sozgina, ixcham to‘y o‘tkazish mumkinligiga ishontirdi.
Buni ayrimlar xayrli, ezgu ishga ulab, orttirilgan mablag‘ini saxovat uylariga, ota-onasini yo‘qotgan bolalarga va mehribonlik uylariga topshirib, yaxshiliklar ulashdi. Masalan, Qashqadaryo MIB xodimi to‘ydan orttirgan puliga Mehribonlik uyi tarbiyalanuvchilari uchun kitob sotib oladi.Vaksina — najotmi?
O‘zbekistonda koronavirusga qarshi emlash 2020-yilning mart oyining birinchi yarmida boshlanishi ma’lum qilindi. Nurmat Otabekov O‘zbekistonda dastlabki bosqichda 50 mingga yaqin kishi COVID-19 ga qarshi emlanishini aytadi. Bunda birinchi navbatda koronavirus yuqish xavfi darajasi yuqori bo‘lgan shaxslar emlanib, qolgani faqatgina ixtiyoriylik tamoyili asosida amalga oshirildi. O‘zbekistonda koronavirusga qarshi kurashish tadbirlari va vaksina uchun 3 trillion so‘m ajratish rejalashtirilgani ham bot-bot aytiladi.
Ammo vaksina bilan bog‘liq turli mish-mishlar, asoslanmagan, soxta ma’lumotlar ham tarqalib, butun dunyo emlanishni yagona najot deb turganda, O‘zbekistonda bu jarayon ancha sekin kechdi. Hatto ko‘zbo‘yamachilik holatlari ham uchrab, odamlar faqat o‘zini aldashdan nariga o‘tolmadi.
Mavzuga doir:
2022-yilning fevralida o‘zbekistonlik olimlar koronavirusning oldini olishga mo‘ljallangan sut yaratganini e’lon qildi. 2021-yili esa tadqiqotchilarimiz pomidordan koronavirusga qarshi vaksina yaratganini ham ommaga bildirishgandi. Bu ikki vaksina natijasi yuzaga qalqib, amalda foydasi bo‘lgunicha aholi xorijda va o’zbek olimlari bilan hamkorlikda ishlab chiqilgan turli nomdagi vaksinalar bilan emlanib kelinmoqda.
COVID-19 ga qarshi kurash bo‘yicha Respublika maxsus komissiyasi qarori bilan 2022-yil 15-yanvaridan boshlab O‘zbekiston aeroportlarida koronavirusga qarshi majburiy test topshirish joriy etildi va O‘zbekistonga kirishda majburiy ravishda ekspress-test topshirish talabi bekor qilindi.
2021-yilning uchinchi choragiga kelib, vaziyat ancha yengillashgani, yo odamlar, yoki koronavirus muhitga moslashib, qo‘rqinchli, vahima va iztiroblarga to‘la kunlar o‘tib ketgandek bo‘ldi. 2020-yilning bahori yuqorida aytilganidek, omon qolgan, kasallikni boshidan kechirib, uning haqiqiy azobini his qilgan o‘zbekistonliklar xotirasida bir umrga qolishi aniq. “Daryo” yurtdoshlardan COVID-19 ilk marta kirib kelib, hali qandayligini oshkor qilmagan paytdan to bugungacha bo‘lgan kunlarini xotirlashni, kasallik sabab nimalarni topib, nimalarni yo‘qotganini so‘raganda ham aksar javoblarda o‘tgan vaqt og‘rig‘i bilindi.
Mavzu bo‘yicha yakuniy xulosalarni aytishga vaqt erta, bizningcha. Yildan yilga o‘zgarayotgan, tashqi va ichki muhitga moslashib, mutatsiyaga uchrayotgan koronavirus hali uzoq yillar odamzod bilan yonma-yon yashasa ham hech kim ajablanmaydi. Yuqumli va kimga xavf solishi noma’lum kasallikdan gigiyena qoidalariga qat’iy rioya qilish, emlanish, immunitetni kuchaytirish va imkon qadar hushyor bo‘lish orqali saqlanish mumkin.
O‘tgan ikki yil bizga ko‘p narsani o‘rgatdi: yaqinlarimizni qadrlay boshladik, inson g‘animatligini bildik, sog‘lik eng katta boylik ekani, hayot shirin ne’matligi, cheklovlarsiz turmush baridan yaxshiligini, odam emin-erkin bo‘lmasa, o‘zi istagandek kun ko‘rolmasligini fahmladik. Eng asosiysi, vaqtning qadrini, shu choqqacha ulkan, fojia deb bilgan muammolarimiz aslida o‘ta arzimagan, mayda gaplar ekanini tushunib yetdik.
Izoh (0)