Islom.uz nashri “Bozor va unga bog‘liq masalalar” kitobi asosida Islom dinida savdo ishlaridagi aldamchilik to‘g‘risida maqola e’lon qildi. Ushbu maqolani to‘lig‘icha e’tiboringizga havola qilamiz.
Hadislarda aldamchilik haqida juda ko‘p misollar keltirilgan ulardan biri Nabiy (s.a.v) haqidagisidir.
“Nabiy sollallohu alayhi vasallam taom sotayotgan odamning oldidan o‘tayotib: «Qanday sotyapsan?” deb so‘radilar. U xabar berdi. Shunda u zotga: “Qo‘lingni u(taom)ning ichiga kirgiz”, deb vahiy qilindi. U zot qo‘llarini kirgizsalar, ho‘l ekan. Shunda Nabiy sollallohu alayhi vasallam: “Kim aldasa, bizdan emasdir”, dedilar».
Abu Dovud, Muslim va Termiziy rivoyat qilishgan. Muslim va Termiziyning lafzida: “U zot: «Ey taom egasi, bu nimasi?!” dedilar. “Yomg‘ir tekkan edi, ey Allohning Rasuli”, dedi. “Odamlar ko‘rishlari uchun buni taomning ustiga qilsang bo‘lmasmidi?! Kim aldasa, mendan emas!” dedilar», deyilgan.
Ushbu hadisi sharifdagi taom deb nomlangan va savdoga qo‘yilgan mol bug‘doy bo‘lib, unga osmondan tushgan yomg‘ir tegsa, shishib, og‘ir bo‘lib qoladi. Shuning uchun sotuvchi o‘lchovda botil yo‘l bilan foyda ko‘radi. Ikkinchidan, yomg‘ir tekkan bug‘doyni saqlab bo‘lmaydi. Shuning uchun bunday mahsulotlarni aybini aytmay sotish aldamchilik hisoblanadi.
Ushbu hadisdan savdo-sotiq borasida bir qancha foydalar olinadi:
1. Islom dini savdo-sotiq, iqtisodiy ishlarda ham o‘z ta’limotlariga ega ekani.
2. Mas’ul kishilar savdo-sotiq ishlari shariatga muvofiq borishini kuzatib turishi lozimligi. Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning so‘rashlari va qo‘llarini solib, tekshirib ko‘rishlari shuni ko‘rsatadi.
3. Savdo molida ayb bo‘lsa, uni xaridorga aytish yoki ko‘rsatish lozimligi. Aybini ko‘rib, bilib turib olsa, o‘zining ishi.
4. Savdoda aldamchilik qilish savdogarni musulmonlik doirasidan chiqarishi.
Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning “Bizdan emasdir”, deganlari “Mening dinimda emas”, deganlaridir.
Endi bugungi katta-kichik savdogarlarning qilayotgan ishlariga bir nazar solaylik.
Savdoning qaysi turi bo‘lsa, hammasida xaridorni yaxshilab aldash uslubi ishlab chiqilgan. Sotuvchining nima qilib bo‘lsa ham xaridorni aldab, molini o‘tkazib olishdan boshqa tashvishi yo‘q.
Bunda ko‘rgazmaga yaxshi, sifatli molni qo‘yib, yomonini tortib yoki o‘lchab berish eng oson uslub.
Avvalgilarga o‘xshab, “Yomg‘ir tegib qolgan edi”, deyish qayoqda, ziroat mahsulotini bozorga olib chiqish uchun uzib yoki terib olishdan oldin, tomiridan suv ichib, to‘yib olgunicha ataylab suv qo‘yiladi. Mahsulot tarozi bosadigan bo‘lganidan keyingina bozorga olib chiqiladi. Bunday mahsulotni yegan odamning esa mazasi qochishi shubhasiz.
“Bozorda sherigining shirin anorini so‘yib, ko‘rgazmaga qo‘yib, o‘zining achchiq anorini pullaydiganlarga juda ko‘pchiligimiz aldanganmiz.
Ozg‘in qo‘yning oyog‘idan teshik ochib, nasos bilan ichiga havo puflab shishirib sotishar ekan. O‘sha qo‘yni bozordan sotib olib kelib, qo‘yxonaga qamab qo‘yib, bir piyola choyni ichib bo‘lib qarasa, qo‘yning puchayib yotganidan fig‘oni falakka chiqqan xaridorlarning hasratlariga sherik bo‘lganlar ham oramizda yo‘q emas.
Qo‘yingki, bozor hech bir inson bolasining aqliga sig‘maydigan hiyla-nayrang, aldov, qalloblik kabi illatlarning uyasiga aylangan. Ushbu narsalarni kasb qilib olgan aldamchilar o‘zini musulmonman, deb atashga, Muhammad sollallohu alayhi vasallamning ummatidanman, deyishga haqlari bormikan?!
Alloh taolodan qo‘rqish, aldamchilikni tashlash kerak. Aldamchilik bilan topilgan mol-dunyo harom bo‘ladi, egasiga yuqmaydi, boshiga bitgan balo bo‘ladi. Eng asosiysi, Alloh taolodan qo‘rqmagan, aldamchilikni o‘ziga kasb qilib olgan kimsa qiyomatda sharmanda bo‘ladi”— deyiladi maqolada.
Izoh (0)