Nima bo‘ldi?
Respublikachilar Donald Trampdan — partiyaning AQSh prezidentligiga nomzodidan yuz o‘girmoqda, deb yozadi Meduza. Milliarderning ayollar sha’niga bildirgan haqoratli fikrlari bilan bog‘liq navbatdagi mojarodan so‘ng, Respublikachilar partiyasining o‘nlab a’zolari (xususan, nufuzli senator Jon Makkeyn ham) uni qo‘llab-quvvatlash haqidagi bayonotlarini qaytarib oldi. Ularning ba’zilari hatto Tramp uchun ovoz bermasligini ham ma’lum qildi.
Umuman olganda, yuzaga kelgan hozirgi vaziyatda ularning qo‘lidan boshqa ish ham kelmaydi: AQShdagi prezident sayloviga bir oydan kamroq vaqt qoldi va o‘z nomzodidan xafsalasi pir bo‘lgan respublikachilar yo Tramp prezident bo‘lganidan so‘ng o‘ziga keladi, deb umid qilishi, yoki mag‘lubiyatga rozi bo‘lib, 2020 yilgi saylovlarga tayyorgarlikni boshlashi kerak. Biroq ko‘plab taniqli respublikachilar nomzodning zudlik bilan almashtirilishini talab qilmoqda (Politico shunday talabni qo‘llovchi 38 kishini sanab chiqdi, ular orasida AQShning sobiq davlat kotibi Kondoliza Rays ham bor).
Qonun bo‘yicha Trampni almashtirish mumkinmi?
Bu kabi jarayonlarni tartibga soluvchi bir necha hujjat bor — partiyaning ichki nizomlaridan tortib, shtatlarning qonunlari va AQSh Konstitutsiyasigacha. Masalan, AQSh Respublikachilar partiyasi Milliy qo‘mitasi nizomi (.pdf) 9-qoidasiga muvofiq, qo‘mita nomzodni u vafot etgan, saylovda qatnashishdan bosh tortgan yoki boshqa holatlarda almashtirish huquqiga ega.Asosiy savol aynan “boshqa holatlar” deganda nimani tushunish kerakligida: aksariyat huquqshunoslar bunday holatlarda gap nomzod tirik bo‘lgan, biroq saylovdan o‘z nomzodini olish haqida qaror qabul qila olmaydigan vaziyatlar haqida boradi, deb hisoblaydi (masalan, nomzod bedarak yo‘qolgan bo‘lsa yoki komada bo‘lsa). Boshqalar esa bu jumlani kengroq talqin qilishga moyil bo‘lib, sudlanganlik yoki partiya qadriyatlaridan keskin chetlanishni ham “boshqa holatlar” sifatida tushunishni taklif qiladi.
Biroq bunday talqin sud tomonidan qabul qilinishi ehtimoli deyarli nolga teng — Donald Tramp esa unga qarshi 9-qoida qo‘llanadigan bo‘lsa, partiyani sudga berishi tayin. Bu qoida shu vaqtgacha qo‘llanilmagan. Umuman olganda, qoida yo nomzod o‘lsa, yoki o‘z xohishiga ko‘ra saylovdan ketsagina ishlashi mumkin.
Tramp saylovdan voz kechmoqchimi?
Yo‘q. Tramp 8-oktabr kuni, yangi mojaro yuz berganidan keyin darhol, jurnalistlar va partiya elektorati buni qanchalik xohlamasin, “HECH QACHON POYGADAN CHIQMASLIGINI” yana bir bor ma’lum qildi.Ya’ni, amalda respublikachilarning qo‘li boylog‘liq?
Unchalik emas, yana bir yo‘li bor. Gap shundaki, 8-noyabr kuni AQSh aholisi nomzod uchun emas, balki saylashga vakil qilingan shaxsga ovoz beradi, u esa xalq xohish-irodasidan kelib chiqib, nomzodga ovoz beradi. Saylashga vakil qilingan shaxslarning ovoz berishi 19-dekabr kuni bo‘lib o‘tadi va Respublikachilar partiyasi o‘z vakillariga Trampga emas, balki boshqa nomzodga ovoz berish haqida ko‘rsatma berishi mumkin.Ayni vaqtda, Trampni byulletenlardan chiqarib tashlash imkoni yo‘q — saylovgacha juda kam vaqt qoldi. Byulletenlar chop etib bo‘lingan va bir qator uzoq uchastkalarga (masalan, okean ortidagi harbiy bazalar va h.k.larga) yetkazib berilgan, bir qator shtatlarda esa muddatidan avvalgi ovoz berish jarayoni boshlangan. Biroq Respublikachilar partiyasi byulletendagi ism hech qanday ahamiyatga ega emasligi haqida saylovchilarga rasman axborot berishi mumkin. Trampga berilgan ovoz boshqa bir respublikachi-nomzodga berilgan ovozga tenglashtiriladi.
Avval ham shunaqasi bo‘lganmi?
Ha. Masalan, 1912-yili saylovga bir necha kun qolganida prezidentlikka nomzod Uilyam Taft bilan juftlikda AQSh vitse-prezidentligi uchun kurash olib borayotgan Jeyms Sherman vafot etgan. Saylovchilar prezident saylovida Taft g‘olib chiqsa, Sherman emas, balki Nikolas Batler vitse-prezident bo‘lishini bila turib Taft — Sherman juftligiga ovoz bergan. Biroq, Taft o‘sha saylovda Vudro Vilsonga mag‘lub bo‘lgan.Agar Tramp bo‘lmasa, uning o‘rniga boshqa kim bor?
Bu borada yakdil bir fikr yo‘q, OAVda bir vaqtning o‘zida bir necha salohiyatli nomzodlar tilga olinmoqda. Ular orasida vitse-prezidentlikka amaldagi nomzod Mayk Pens, respublikachilarning 2012-yilgi nomzodi Mitt Romni, Vakillar palatasi spikeri Pol Rayan va prezidentlikka sobiq nomzod, Ogayo shtati gubernatori Jon Keysik bor.Diqqat, diqqat! “Daryo”ning Telegram’dagi rasmiy kanali — “Toshqin ‘Daryo’”ga obuna bo‘lib, yangiliklardan ovozli ko‘rinishda bahramand bo‘lishingiz mumkin.
Izoh (0)