Нима бўлди?
Республикачилар Дональд Трампдан — партиянинг АҚШ президентлигига номзодидан юз ўгирмоқда, деб ёзади Meduza. Миллиардернинг аёллар шаънига билдирган ҳақоратли фикрлари билан боғлиқ навбатдаги можародан сўнг, Республикачилар партиясининг ўнлаб аъзолари (хусусан, нуфузли сенатор Жон Маккейн ҳам) уни қўллаб-қувватлаш ҳақидаги баёнотларини қайтариб олди. Уларнинг баъзилари ҳатто Трамп учун овоз бермаслигини ҳам маълум қилди.
Умуман олганда, юзага келган ҳозирги вазиятда уларнинг қўлидан бошқа иш ҳам келмайди: АҚШдаги президент сайловига бир ойдан камроқ вақт қолди ва ўз номзодидан хафсаласи пир бўлган республикачилар ё Трамп президент бўлганидан сўнг ўзига келади, деб умид қилиши, ёки мағлубиятга рози бўлиб, 2020 йилги сайловларга тайёргарликни бошлаши керак. Бироқ кўплаб таниқли республикачилар номзоднинг зудлик билан алмаштирилишини талаб қилмоқда (Politico шундай талабни қўлловчи 38 кишини санаб чиқди, улар орасида АҚШнинг собиқ давлат котиби Кондолиза Райс ҳам бор).
Қонун бўйича Трампни алмаштириш мумкинми?
Бу каби жараёнларни тартибга солувчи бир неча ҳужжат бор — партиянинг ички низомларидан тортиб, штатларнинг қонунлари ва АҚШ Конституциясигача. Масалан, АҚШ Республикачилар партияси Миллий қўмитаси низоми (.pdf) 9-қоидасига мувофиқ, қўмита номзодни у вафот этган, сайловда қатнашишдан бош тортган ёки бошқа ҳолатларда алмаштириш ҳуқуқига эга.Асосий савол айнан «бошқа ҳолатлар» деганда нимани тушуниш кераклигида: аксарият ҳуқуқшунослар бундай ҳолатларда гап номзод тирик бўлган, бироқ сайловдан ўз номзодини олиш ҳақида қарор қабул қила олмайдиган вазиятлар ҳақида боради, деб ҳисоблайди (масалан, номзод бедарак йўқолган бўлса ёки комада бўлса). Бошқалар эса бу жумлани кенгроқ талқин қилишга мойил бўлиб, судланганлик ёки партия қадриятларидан кескин четланишни ҳам «бошқа ҳолатлар» сифатида тушунишни таклиф қилади.
Бироқ бундай талқин суд томонидан қабул қилиниши эҳтимоли деярли нолга тенг — Дональд Трамп эса унга қарши 9-қоида қўлланадиган бўлса, партияни судга бериши тайин. Бу қоида шу вақтгача қўлланилмаган. Умуман олганда, қоида ё номзод ўлса, ёки ўз хоҳишига кўра сайловдан кетсагина ишлаши мумкин.
Трамп сайловдан воз кечмоқчими?
Йўқ. Трамп 8 октябрь куни, янги можаро юз берганидан кейин дарҳол, журналистлар ва партия электорати буни қанчалик хоҳламасин, «ҲЕЧ ҚАЧОН ПОЙГАДАН ЧИҚМАСЛИГИНИ» яна бир бор маълум қилди.Яъни, амалда республикачиларнинг қўли бойлоғлиқ?
Унчалик эмас, яна бир йўли бор. Гап шундаки, 8 ноябрь куни АҚШ аҳолиси номзод учун эмас, балки сайлашга вакил қилинган шахсга овоз беради, у эса халқ хоҳиш-иродасидан келиб чиқиб, номзодга овоз беради. Сайлашга вакил қилинган шахсларнинг овоз бериши 19 декабрь куни бўлиб ўтади ва Республикачилар партияси ўз вакилларига Трампга эмас, балки бошқа номзодга овоз бериш ҳақида кўрсатма бериши мумкин.Айни вақтда, Трампни бюллетенлардан чиқариб ташлаш имкони йўқ — сайловгача жуда кам вақт қолди. Бюллетенлар чоп этиб бўлинган ва бир қатор узоқ участкаларга (масалан, океан ортидаги ҳарбий базалар ва ҳ.к.ларга) етказиб берилган, бир қатор штатларда эса муддатидан аввалги овоз бериш жараёни бошланган. Бироқ Республикачилар партияси бюллетендаги исм ҳеч қандай аҳамиятга эга эмаслиги ҳақида сайловчиларга расман ахборот бериши мумкин. Трампга берилган овоз бошқа бир республикачи-номзодга берилган овозга тенглаштирилади.
Аввал ҳам шунақаси бўлганми?
Ҳа. Масалан, 1912 йили сайловга бир неча кун қолганида президентликка номзод Уильям Тафт билан жуфтликда АҚШ вице-президентлиги учун кураш олиб бораётган Жеймс Шерман вафот этган. Сайловчилар президент сайловида Тафт ғолиб чиқса, Шерман эмас, балки Николас Батлер вице-президент бўлишини била туриб Тафт — Шерман жуфтлигига овоз берган. Бироқ, Тафт ўша сайловда Вудро Вилсонга мағлуб бўлган.Агар Трамп бўлмаса, унинг ўрнига бошқа ким бор?
Бу борада якдил бир фикр йўқ, ОАВда бир вақтнинг ўзида бир неча салоҳиятли номзодлар тилга олинмоқда. Улар орасида вице-президентликка амалдаги номзод Майк Пенс, республикачиларнинг 2012 йилги номзоди Митт Ромни, Вакиллар палатаси спикери Пол Райан ва президентликка собиқ номзод, Огайо штати губернатори Жон Кейсик бор.Диққат, диққат! «Дарё»нинг Telegram’даги расмий канали — «Toshqin ‘Daryo’»га обуна бўлиб, янгиликлардан овозли кўринишда баҳраманд бўлишингиз мумкин.
Изоҳ (0)