Жет Ли (Ли Лианзиэ) — жанг санъати билан боғлиқ фильмлардаги ижроси билан машҳур бўлган хитой ва сингапурлик актёр. Лининг ушу жанг санъатини моҳирона эгаллагани режиссёрлар эътиборини тортган. Унинг фильмографиясида 70 дан ортиқ фильм мавжуд. Хитойда унинг номи Брюс Ли ва Жеки Чан каби улуғ санъаткорлар билан бир қаторда туради.
Болалик ва ўсмирлик
Бўлажак актёр Пекинда туғилган. Оилада ундан ташқари яна икки укаси ва икки синглиси бўлган. Бола икки ёшга тўлганида отаси тўсатдан вафот этиб, оила боқувчисиз қолади. Жет Ли мактабга бошқалардан кечроқ, 8 ёшида борган ва жисмоний тарбия дарсларига алоҳида қизиқиш кўрсатган, ҳатто ўқитувчиларга бу фанни ўтказишда ёрдам берган. Унинг ушу билан танишуви тасодифан рўй берган: 1-синфни тугатгач, болалар оромгоҳидаги машғулотларга қатнаша бошлаган. Машғулотларга шунчалик берилиб кетганки, таътилдан сўнг лагернинг бошқа тарбияланувчилари тарқатиб юборилгач, унга жанг санъатини ўрганишни давом эттиришни қатъий маслаҳат беришган.
Болакай мураббийнинг маслаҳатига жиддий ёндашиб, нафақат ҳар куни жисмоний маҳоратини оширди, балки ушунинг маънавий амалиётларини ҳам ўзлаштирди. Тўққиз ёшида Ли миллий чемпионатда “Энг яхши уста” унвонини қўлга киритди ва мактабдан озод этилди. Бу эса унинг спорт оламига янада чуқурроқ кириб боришига сабаб бўлди — у бутун эътиборини спорт, жанглар ва мусобақаларга қаратди.
Саъй-ҳаракатлари уни АҚШдаги мусобақага йўл олган миллий терма жамоага олиб келади. У ерда ёш спортчилар президент Никсон олдида маҳорат кўрсатишлари керак эди. Давлат раҳбари ҳатто болага катта бўлганида шахсий қўриқчиси бўлишни таклиф қилади. Айтишларича, Лянсзе унга рад жавобини бериб, битта одам эмас, балки бир миллиард Хитой халқини ҳимоя қилишни истаётганини айтган. Ўша пайтда Хитой ва Америка энди муносабатларни йўлга қўяётган, Хитой фуқаролари эса америкаликлар уларга нисбатан салбий муносабатда деб ўйлашарди. Бўлажак актёрнинг айтишича, ўша сафардан сўнг Хитойдан ташқаридаги ватандошларига яхши муносабатда бўлинаётганини кўриб, халқаро алоқаларга бўлган қарашини ўзгартирганди.
Айнан ушу санъати келажакда кинога кириб келишига сабаб бўлади. Бир куни кўчада ушу усулларини намойиш қилаётганда, режиссёр йигитнинг олдига келиб, ўзини камера олдида синаб кўришни таклиф қилди: “Кейинги Брюс Ли бўлишни хоҳлайсанми?” деди. Ўшанда машҳур хитойлик актёр вафот этганига бир йил бўлганди. Лянсзе таклифни қабул қилади.
Кино
Унинг кинодаги дебюти “Шаолин ибодатхонаси” жангари фильми бўлиб, унда йигит Шаолин роҳиблари тарбиялаган етим бола ролини ижро этган. Фильм ғоят муваффақиятли чиққани туфайли унинг яна иккита қисми суратга олинади. Айнан ўша пайтда кейинчалик бутун дунёга машҳур бўлган Жет Ли тахаллуси пайдо бўлади.
1994 йилда Ли Брюс Ли бош ролни ижро этган “Афсонанинг мушти” фильмини қайта суратга олинишида рол ўйнайди. Бир неча йилдан сўнг, унинг номи Хитойдан ташқарида ҳам машҳур бўлади, чунки Жет Ли биринчи марта Америка жанговар фильми “Ўлим қуроли 4”да салбий қаҳрамон ролини ижро этади.
Актёрнинг яна бир ёрқин роли “Тақиқланган қироллик” фильмида бўлди. Бу фильмда Жет Ли Жеки Чан билан биргаликда иштирок этади.
Томошабинлар актёрни яна иккита машҳур фильмда кўришлари мумкин эди: “Оскар”га сазовор бўлган “Пистирмадаги йўлбарс, яширинган аждарҳо” номли фантастик фильмда (бироқ у ҳомиладор рафиқаси ёнида бўлишни истаб, ролдан воз кечади) ҳамда нуфузли мукофотларга эга бўлган “Матрица”да (у кўп миқдордаги компьютер графикаси туфайли ушбу блокбастерда қатнашишдан бош тортади).
Йиллар ўтиб, Ли иштирок этган фильмлар сони камайди: илгари йилига бир нечта фильм суратга олган бўлса, энди юлдуз мухлисларини бир неча йилда бир марта хурсанд қилмоқда. У ҳозирда 61 ёшда, соғлиғига ва ўзини англашга кўпроқ эътибор қаратмоқда. Ижтимоий тармоқларни фаол юритади, бундан ташқари, унинг “Ҳаёт ва ўлимдан ташқарида: Жет Ли Жет Лини изламоқда” номли китоби ҳам чоп этилди. Китоб унинг таржимайи ҳоли, ушу ва буддизмга бағишланган. Актёр анча озиб кетган, шу боис ажинлари кўпроқ кўзга ташланади, бироқ доим табассум қилиб, тетик кўринади.
Шахсий ҳаёти
Лининг тан олишича, биринчи никоҳига бурч туйғуси сабаб бўлган: рафиқаси “Шаолин ибодатхонаси” фильмидаги ҳамкасби Хуан Сюан эди. Суратга олиш пайтида у оёғини синдириб олган ва партнёрининг меҳрибонлигидан таъсирланган, шу боис унга турмуш қуришни таклиф қилган. Бундан ташқари, унинг оиласи ҳамон камбағал, қизнинг ота-онаси эса анча бадавлат эди. Бу никоҳдан икки қиз дунёга келди. Аллақачон машҳур бўлган санъаткорнинг иккинчи рафиқаси собиқ “Осиё гўзали” Нина Ли Чи бўлиб, у билан бўлган никоҳидан бир ўғил ва бир қиз туғилган.
2004 йилда актёр ўзи ва фарзандларини ҳалокатли цунамидан зўрға қутқариб қолди. Мўжизавий тарзда омон қолган Жет Ли ҳаётини хайрия ишларига бағишлашга аҳд қилди. Бугунги кунда у Қизил хоч ташкилотининг элчиси. Кинода камдан кам суратга тушади, кўпроқ ўз-ўзини англаш ва ибодатга эътибор қаратади. Ҳозирги пайтда Лининг кинодаги сўнгги иши Хитой императори ролини ижро этган “Мулан” фильми ҳисобланади.
Изоҳ (0)