Jet Li (Li Lianzie) — jang san’ati bilan bog‘liq filmlardagi ijrosi bilan mashhur bo‘lgan xitoy va singapurlik aktyor. Lining ushu jang san’atini mohirona egallagani rejissyorlar e’tiborini tortgan. Uning filmografiyasida 70 dan ortiq film mavjud. Xitoyda uning nomi Bryus Li va Jeki Chan kabi ulug‘ san’atkorlar bilan bir qatorda turadi.
Bolalik va o‘smirlik
Bo‘lajak aktyor Pekinda tug‘ilgan. Oilada undan tashqari yana ikki ukasi va ikki singlisi bo‘lgan. Bola ikki yoshga to‘lganida otasi to‘satdan vafot etib, oila boquvchisiz qoladi. Jet Li maktabga boshqalardan kechroq, 8 yoshida borgan va jismoniy tarbiya darslariga alohida qiziqish ko‘rsatgan, hatto o‘qituvchilarga bu fanni o‘tkazishda yordam bergan. Uning ushu bilan tanishuvi tasodifan ro‘y bergan: 1-sinfni tugatgach, bolalar oromgohidagi mashg‘ulotlarga qatnasha boshlagan. Mashg‘ulotlarga shunchalik berilib ketganki, ta’tildan so‘ng lagerning boshqa tarbiyalanuvchilari tarqatib yuborilgach, unga jang san’atini o‘rganishni davom ettirishni qat’iy maslahat berishgan.
Bolakay murabbiyning maslahatiga jiddiy yondashib, nafaqat har kuni jismoniy mahoratini oshirdi, balki ushuning ma’naviy amaliyotlarini ham o‘zlashtirdi. To‘qqiz yoshida Li milliy chempionatda “Eng yaxshi usta” unvonini qo‘lga kiritdi va maktabdan ozod etildi. Bu esa uning sport olamiga yanada chuqurroq kirib borishiga sabab bo‘ldi — u butun e’tiborini sport, janglar va musobaqalarga qaratdi.
Sa’y-harakatlari uni AQSHdagi musobaqaga yo‘l olgan milliy terma jamoaga olib keladi. U yerda yosh sportchilar prezident Nikson oldida mahorat ko‘rsatishlari kerak edi. Davlat rahbari hatto bolaga katta bo‘lganida shaxsiy qo‘riqchisi bo‘lishni taklif qiladi. Aytishlaricha, Lyansze unga rad javobini berib, bitta odam emas, balki bir milliard Xitoy xalqini himoya qilishni istayotganini aytgan. O‘sha paytda Xitoy va Amerika endi munosabatlarni yo‘lga qo‘yayotgan, Xitoy fuqarolari esa amerikaliklar ularga nisbatan salbiy munosabatda deb o‘ylashardi. Bo‘lajak aktyorning aytishicha, o‘sha safardan so‘ng Xitoydan tashqaridagi vatandoshlariga yaxshi munosabatda bo‘linayotganini ko‘rib, xalqaro aloqalarga bo‘lgan qarashini o‘zgartirgandi.
Aynan ushu san’ati kelajakda kinoga kirib kelishiga sabab bo‘ladi. Bir kuni ko‘chada ushu usullarini namoyish qilayotganda, rejissyor yigitning oldiga kelib, o‘zini kamera oldida sinab ko‘rishni taklif qildi: “Keyingi Bryus Li bo‘lishni xohlaysanmi?” dedi. O‘shanda mashhur xitoylik aktyor vafot etganiga bir yil bo‘lgandi. Lyansze taklifni qabul qiladi.
Kino
Uning kinodagi debyuti “Shaolin ibodatxonasi” jangari filmi bo‘lib, unda yigit Shaolin rohiblari tarbiyalagan yetim bola rolini ijro etgan. Film g‘oyat muvaffaqiyatli chiqqani tufayli uning yana ikkita qismi suratga olinadi. Aynan o‘sha paytda keyinchalik butun dunyoga mashhur bo‘lgan Jet Li taxallusi paydo bo‘ladi.
1994-yilda Li Bryus Li bosh rolni ijro etgan “Afsonaning mushti” filmini qayta suratga olinishida rol o‘ynaydi. Bir necha yildan so‘ng, uning nomi Xitoydan tashqarida ham mashhur bo‘ladi, chunki Jet Li birinchi marta Amerika jangovar filmi “O‘lim quroli 4”da salbiy qahramon rolini ijro etadi.
Aktyorning yana bir yorqin roli “Taqiqlangan qirollik” filmida bo‘ldi. Bu filmda Jet Li Jeki Chan bilan birgalikda ishtirok etadi.
Tomoshabinlar aktyorni yana ikkita mashhur filmda ko‘rishlari mumkin edi: “Oskar”ga sazovor bo‘lgan “Pistirmadagi yo‘lbars, yashiringan ajdarho” nomli fantastik filmda (biroq u homilador rafiqasi yonida bo‘lishni istab, roldan voz kechadi) hamda nufuzli mukofotlarga ega bo‘lgan “Matritsa”da (u ko‘p miqdordagi kompyuter grafikasi tufayli ushbu blokbasterda qatnashishdan bosh tortadi).
Yillar o‘tib, Li ishtirok etgan filmlar soni kamaydi: ilgari yiliga bir nechta film suratga olgan bo‘lsa, endi yulduz muxlislarini bir necha yilda bir marta xursand qilmoqda. U hozirda 61 yoshda, sog‘lig‘iga va o‘zini anglashga ko‘proq e’tibor qaratmoqda. Ijtimoiy tarmoqlarni faol yuritadi, bundan tashqari, uning “Hayot va o‘limdan tashqarida: Jet Li Jet Lini izlamoqda” nomli kitobi ham chop etildi. Kitob uning tarjimayi holi, ushu va buddizmga bag‘ishlangan. Aktyor ancha ozib ketgan, shu bois ajinlari ko‘proq ko‘zga tashlanadi, biroq doim tabassum qilib, tetik ko‘rinadi.
Shaxsiy hayoti
Lining tan olishicha, birinchi nikohiga burch tuyg‘usi sabab bo‘lgan: rafiqasi “Shaolin ibodatxonasi” filmidagi hamkasbi Xuan Syuan edi. Suratga olish paytida u oyog‘ini sindirib olgan va partnyorining mehribonligidan ta’sirlangan, shu bois unga turmush qurishni taklif qilgan. Bundan tashqari, uning oilasi hamon kambag‘al, qizning ota-onasi esa ancha badavlat edi. Bu nikohdan ikki qiz dunyoga keldi. Allaqachon mashhur bo‘lgan san’atkorning ikkinchi rafiqasi sobiq “Osiyo go‘zali” Nina Li Chi bo‘lib, u bilan bo‘lgan nikohidan bir o‘g‘il va bir qiz tug‘ilgan.
2004-yilda aktyor o‘zi va farzandlarini halokatli sunamidan zo‘rg‘a qutqarib qoldi. Mo‘jizaviy tarzda omon qolgan Jet Li hayotini xayriya ishlariga bag‘ishlashga ahd qildi. Bugungi kunda u Qizil xoch tashkilotining elchisi. Kinoda kamdan kam suratga tushadi, ko‘proq o‘z-o‘zini anglash va ibodatga e’tibor qaratadi. Hozirgi paytda Lining kinodagi so‘nggi ishi Xitoy imperatori rolini ijro etgan “Mulan” filmi hisoblanadi.
Izoh (0)