Украина ва АҚШ ерости бойликлари бўйича келишув имзолади

Украина ва АҚШ биргаликда фойдали қазилмаларни қазиб олиш ва Украинани тиклаш учун инвестиция фондини ташкил этиш тўғрисидаги битимни имзолади. Бу ҳақда АҚШ Молия вазирлиги сайтида эълон қилинди.

Келишув “Россиянинг тўлиқ миқёсли босқини бошлангандан кейин АҚШ халқи Украинани ҳимоя қилиш учун кўрсатган катта молиявий ва моддий ёрдамни эътироф этиш мақсадида тузилгани” айтилган. Украина иқтисодиёт вазири Юлия Свириденко ерости бойликлари тўғрисидаги келишувнинг асосий бандларини санаб ўтди.

• Барча ресурслар Украина мулки бўлиб қолади — бу келишувда аниқ белгилаб қўйилган.
• Инвестиция фонди 50/50 асосида тузилади. Украинага ва АҚШга тенг улуш тегади ҳамда фондни биргаликда бошқаришади. Ҳеч бир томон устун овоз ҳуқуқига эга бўлмайди.
• Келишув давлат компанияларини хусусийлаштириш ёки бошқариш жараёнларида ўзгаришларни назарда тутмайди — улар бундан кейин ҳам Украинага тегишли бўлади. “Укрнафт” ёки “Энергоатом” каби компаниялар давлат тасарруфида қолади.
• Келишувда Украинанинг АҚШ олдидаги қарз мажбуриятлари ҳақида ҳеч қандай эслатма йўқ.
• Ҳужжат конституцияга мос келади ва Европа интеграцияси йўналишини ўзгартирмайди.
• Келишув миллий қонунчиликка мос келади ва Украинанинг ҳеч қандай халқаро мажбуриятларига зид эмас.

• Фонд фақат янги лицензиялардан тушган даромадлар ҳисобидан тўлдирилади. Яъни танлаб олинган лойиҳалар (стратегик материаллар, нефть ва газ) бўйича янги лицензиялардан бюджетга тушган маблағларнинг 50 фоизи фондга йўналтирилади. Эски лойиҳалар ёки режалаштирилган даромадлар бу фондга кирмайди.
• Қонунчиликдаги ўзгаришлар фақат аниқ бир соҳаларга тегишли бўлади. Фонд фаолиятини таъминлаш учун фақат Бюджет кодексига ўзгартириш киритилади. Келишувнинг ўзи эса Олий Рада томонидан ратификация қилиниши керак.
• АҚШ Украинага DFC (Development Finance Corporation) орқали инвестициялар, технологиялар ва инновацияларни жалб этишда ёрдам беради.
• Фонд даромадлари ва бадаллари АҚШда ҳам, Украинада ҳам солиққа тортилмайди.

Свириденконинг қўшимча қилишича, АҚШ фондга ҳисса қўшади. Бевосита маблағлардан ташқари, улар буни Украина учун ҳаво ҳужумидан мудофаа тизимлари билан ҳам амалга ошириши мумкин.

Биз фонднинг дастлабки 10 йиллик фойдаси ва тушумлари тақсимланмаслигини, фақат Украинага — янги лойиҳаларга ёки тикланишга сармоя киритилиши мумкинлигини кутмоқдамиз. Бу шартлар қўшимча равишда муҳокама қилинади, деди у.

АҚШ кўрсатилган ҳарбий ёрдамга жавобан Украина фойдали қазилмаларидан фойдаланиш ҳуқуқини қўлга киритмоқчи. Келишувни февраль ойи охирида тузиш режалаштирилган эди. Шартномани имзолаш учун 28 февраль куни президент Владимир Зеленский бошчилигидаги Украина делегацияси Вашингтонга келди. Бироқ Оқ уйда АҚШ президенти Дональд Трамп ва вице-президент Жей Ди Венс билан жанжалдан сўнг, келишув имзоланмади. 

Март ойи охирида эса АҚШ минераллар бўйича келишувнинг янги вариантини тайёрлаган. Унда Украинанинг барча фойдали қазилмаларига кириш ҳақида сўз боради. Булар қаторига газ ва нефть ҳам киради. Украина расмийлари бу вариантлардан бири эканини, шартнома муҳокамаси эса давом этаётганини айтганди. Зеленский бир неча бор АҚШ томонидан кўрсатилган ҳарбий ёрдамни қарз сифатида тан олмаслигини таъкидлаган.