Украина президенти Владимир Зеленскийнинг 28 февраль куни Оқ уйда АҚШ президенти Дональд Трамп ва вице-президент Жей Ди Венс билан учрашуви дипломатик можаро билан якунланган эди. Трамп Зеленскийни Россия билан урушни тугатишни истамасликда, Венс эса уни АҚШни ҳурмат қилмасликда айблади. Жанжал туфайли томонлар Украинадаги фойдали қазилмалар бўйича келишувни имзоламади.
Meduza можаро ким томонидан бошлангани ва у режалаштирилган ёки йўқлиги ҳақида турли экспертларнинг фикрларини тўплади. Кўпчилик Дональд Трамп ва Жей Ди Венсни жанжал сабабчилари деб ҳисоблайди. Айримлар АҚШ вакиллари Зеленскийга ҳужум қилган деса, бошқалар можаронинг ўзи олдиндан режалаштирилган, деб таъкидламоқда.
британиялик сиёсатшунос, Лондон Қироллик коллежи қошидаги Россия тадқиқотлари институти ходими
Бу тасодифий фалокат эмас. Мюнхендан бошлаб (Трамп атрофидагилар) Украинани қандай қилиб тузоққа тушириш ҳақида суҳбат қурмоқда. Агар ҳақиқий тинчлик келишувига эришиш имконсиз бўлса, кимнидир айбдор қилиб кўрсатиш керак эди. Бу кимдир, катта эҳтимол билан, украиналиклар бўлиши керак эди.
америкалик тарихчи ва Шотландиядаги Сент Эндрюс университетининг Халқаро муносабатлар мактаби раҳбари
Трамп Зеленскийга босим ўтказиб, уни Путинга қулай шартларда тинчлик келишувини имзолашга мажбурламоқчи бўлди. Зеленский рад этди. Охирида Трамп буни очиқчасига айтди... (Трампнинг фикрича) Украина сукут сақлаб, Трамп ва Путин шартларини қабул қилиши керак.
The New Yorker нашри бош муҳаррири, журналист ва ёзувчи
Давлат раҳбарлари бундай ишларни ўз-ўзидан қилмайди. Улар (Трамп ва Венс) охирги саволни кутишди. Вице-президент Зеленскийдан миннатдорлик билдиришни талаб қилди. Зеленский аввал ҳам АҚШга бир неча бор миннатдорлик билдирган, жумладан, ўша учрашувда ҳам — ҳам ёпиқ доирада, ҳам одамлар орасида. Аммо бу фақат жирканч намойиш учун баҳона эди, холос.
Колорадо штати университетининг коммуникация тадқиқотлари профессори
Трампнинг иттифоқчилар ва рақиблари устидан ҳукмронлик қилишга бўлган ҳаддан ташқари иштиёқи, эҳтимол, уни музокараларни бузишга ундади — айнан Зеленский садоқат билдиришдан бош тортган пайтда. Трамп Зеленский билан учрашувни ўзининг воситачи ва яраштирувчи сифатидаги кўзбўямачилик жасоратини намойиш этиш учун уюштирган. Буни кинолардаги мафия бошлиқларининг хатти-ҳаракатларига қиёслаш мумкин.
Улар, МАGА иштирокчилари сингари, содиқликни талаб қиладиган, зўравонликни келтириб чиқарадиган ва коррупцияни рағбатлантирадиган чуқур патриархал ва автократик маданиятни ифодалайди. Президент ва вице-президент Зеленскийни камситиш, қўрқитиш ва ҳақоратлашда зўравонларнинг тили ва риторикасидан фойдаланишди. Улар бошқа давлат раҳбарини ўзлари олдида тиз чўктиришга уринишди. Уларда интизом ва одоб-ахлоқ етишмаслиги ҳам музокаралар натижасига таъсир кўрсатди.
BBC’нинг дипломатик масалалар бўйича мухбири
Венснинг АҚШга ташриф буюрган бошқа давлат раҳбарига нисбатан ҳужумкор муносабати вице-президент учун ғайритабиий хатти-ҳаракатдир. Одатда вице-президентларнинг вазифаси сайловларда ғалаба қозонишга кўмаклашиш ва сўнгра раҳбар ёнида сукут сақлаб ўтиришдан иборат. Бироқ Венс Трампнинг биринчи вице-президенти, анча дипломатик бўлган Майкл Пенсдан тубдан фарқ қилади. Кўпчилик Венснинг асосий вазифаси Трампнинг кўп жиҳатдан инстинктларга асосланган ташқи сиёсатини оқлаш деб ҳисоблайди. Чамаси, у Трамп маъмуриятида бақироқ ролини ўз зиммасига олган ва энди рақибларга нисбатан президентдан ҳам кўра кескинроқ ҳужумлар қилмоқда.
демократ сиёсатчи, Аризона штатидан сенатор
Жей Ди Венс гўё (Трампга) айтмоқчи бўлгандек кўринарди: “Эй, дада, кўринг, мен қандай қила оламан!” Бу эса вазиятни янада ёмонлаштирди. Бундай музокаралар ёпиқ эшиклар ортида ўтказилиши керак эди.
америкалик журналист, собиқ Fox News ва CBS News бошловчиси
Ҳатто Трамп ҳам бу (Зеленский билан суҳбат) ажойиб томошага айланганини таъкидлади. Бу унинг оғзидан бехосдан чиқиб кетгандек туюлди. Менимча, бу аввалдан уюштирилган ва режалаштирилган эди. Трамп ва Венс биринчи навбатда Америка халқи олдида ўзларини намойиш қилаётганликларини билишарди. Агар ижтимоий тармоқларга назар ташласангиз, одамларнинг “Американи қайтариб олдик” ва “Американи яна буюк қилдик” деб қувонаётганларини кўрасиз.
украиналик сиёсатшунос
Бу қандайдир музокаралар эди, деб айтиш қийин. Бу Зеленскийни провокация қилиш, обрўсизлантириш, Украина ва жамият тайёр бўлмаган келишувларни имзолашга мажбурлаш учун унга қарши мақсадли ҳужумга ўхшарди. Венс Зеленскийни украиналиклар етарлича миннатдор эмаслигида айблади. Аммо бу нотўғри эканини ҳамма тушунади. Зеленский Америка халқи Украина учун кўп иш қилганини доим такрорлайди ва таъкидлайди.
Юқоридаги фикрларга қаршилар ҳам бор. Гўёки Украина президенти ўзини ноўрин тутди ва можаро учун жавобгарлик унинг зиммасида.
Британия парламенти аъзоси ва Европарламентнинг собиқ депутати, Британиянинг ултраўнг “Бирлашган Қиролликни ислоҳ қилиш” партияси раҳбари
Агар Оқ уйга келсам, костюм-шим ва тоза ботинка кийиб олганимга ишонч ҳосил қилган бўлардим. Агар Зеленский бу учрашувга ижобий кайфиятда бораётган бўлса, балки бу ҳақда ўйлаб кўриши керакдир. У америкаликларга мени қўллаб-қувватламасаларинг ҳолим нима кечади, деб ўзини жуда аҳмоқона тутди. Албатта, Венс ва Трамп ташланишди, лекин менимча, дипломатия нуқтайи назаридан Зеленский ўзини жуда ёмон кўрсатди. Меҳмоним уйимда менга қўполлик қилишини истамасдим. Меҳмон ўзини ҳурмат билан тутишини истардим.
АҚШ армиясининг истеъфодаги генерали ва Fox News таҳлилчиси ва Урушни ўрганиш институти раиси
Улар (Зеленский ва Украина президенти офиси раҳбари Андрей Ермак) ўз позицияларини Америка халқига тақдим этишга ва шу орқали Путинга босим ўтказиб, уни чекинишга мажбурлашга қарор қилишди. Зеленский Путин ёвуз эканини кўрсатиш учун синовдан ўтган аскарлар ҳақида гап бошлади. Шундан сўнг у ўз фикрини давом эттириш учун имконият излай бошлади. Унга Трамп каби (кўп) савол берилмади, шунинг учун у президентга (АҚШ) берилган саволлардан кейин гапира бошлади. У олдинги сафга чиқиш учун агрессив ҳаракат қилди. У Трампга Путинга ишониб бўлмаслиги ва у бузган сулҳлар ҳақида маъруза қилди.
Зеленскийнинг бу учрашувдаги мақсадлари Трампникидан кескин фарқ қиларди. Зеленскийга бу ерда энг муҳими улар тузмоқчи бўлган битимни нишонлаш ва америкаликларга бу Украина ҳамда АҚШ учун нима учун фойдали эканини тушунтириш кераклиги уқтирилганди. Маъмуриятнинг режалари шундай эди, бироқ Зеленский бутунлай бошқа нарсани истарди. Трамп ва Венсни Зеленскийнинг айтганлари эмас, балки у буни қаерда ва қачон айтгани ғазаблантирди. Унинг Америка халқини бошқаришга уриниши уларнинг ғазабини келтирди.
украиналик депутат
Америка расмийлари қилаётган ишларга баҳо беришга ҳаққим йўқ деб ўйлайман. Украина фуқароси сифатида айтишим мумкинки, Зеленский нимани эшитганидан қатъи назар, хотиржам бўлиши ва баҳсга бормаслиги керак эди. У биз ҳамкорлик ва мулоқот қилишни хоҳлашимизни, Қўшма Штатлар билан ҳеч қандай муаммо бўлишини истамаслигимизни айтиши керак эди. АҚШ бизнинг иттифоқчимиз бўлишини истаймиз. Мен Зеленскийнинг президент сифатида анча дипломатик ва конструктив бўлишини истайман.
YUKOSнинг собиқ эгаси ва Путин режимининг фаол танқидчиларидан бири
Мен президент Зеленскийнинг оғриқли ҳолатини ва ўзидан кучлироқ босқинчи олдидаги ожизлигидан тушкунликка тушганини тушунаман. Бироқ бизнесдан олиш мумкин бўлган оғир сабоқ шуки: сизнинг муаммоларингиз фақат ўзингизники. Агар бошқа томон сизга ёрдам беришини истасангиз, ўз муаммоларингизни унутиб, уларнинг муаммоларига эътибор қаратинг. Бу муаммоларга ўзингизнинг эмас, уларнинг кўзи билан қаранг. Уларга ўз муаммоларини ҳал қила олишингизни кўрсатинг. Зеленский бу вазифани бажара олмади. У Трамп сайловчиларининг бу вазиятни қандай кўраётганини эътибордан четда қолдириб, адолат ва Европа ҳақида очиқчасига гапирди.
Шу билан бирга, кўпчилик зиддият шунчаки томонларнинг асосий қарама-қаршиликларини очиб берганини айтмоқда
Россия ва Евросиёни ўрганиш бўйича Берлин Карнеги марказининг катта илмий ходими
Мен бу ҳодисанинг ибтидоий маънода қандайдир пистирма ёки тузоқ бўлганини кўрсатадиган ҳеч қандай далилни кўрмаяпман. Биз жонли эфирда кўрган муносабатларнинг бузилиши тарафлар ҳаракатига қараб рўй бериши ҳам, олди олиниши ҳам мумкин эди.
россиялик журналист, Republic нашрининг собиқ бош муҳаррири
Энг аниқ ва оддий вариант — бу Владимир Зеленский, Дональд Трамп ва Жей Ди Венснинг тасодифий хатти-ҳаракатлари. Бу хулқ-атвор Зеленскийда ҳам, кўплаб бошқа украиналикларда ҳам мавжуд бўлган Трамп сиёсатига нисбатан чуқур ва асосли норозиликни намоён қилди. Овал кабинетдаги воқеа, аввало, Трамп ва Венснинг хатти-ҳаракатлари нуқтайи назаридан жирканч эди.
Улар тажовуз қурбони бўлган, мавжудлиги хавф остида қолган давлат раҳбарига танбеҳ беришга уринишди. Улар куч мавқейида, ўз ҳудудларида туриб, ёрдам сўраб келган инсонни камситишди. Шундай бўлса-да, Зеленский янада эҳтиёткорроқ бўлиши мумкин эди. Агар у шунчаки танбеҳ ва мулоҳазаларни тинглаган ва уларга хотиржамлик билан жавоб берганида, ўз нуқтайи назарини асосли тарзда тушунтириши ва кўпроқ нарсага эришиши мумкин эди.
Британия Консерватив партияси етакчиси
Бундай мураккаб суҳбатларни камералар олдида ўтказиш тўғри эмас деб ўйлайман. Президент Зеленский қаҳрамон эканлигини унутмаслигимиз лозим. У Украина халқининг куч-қудрати ва жасоратини мужассам этади. Бу (Трамп ва Венс томонидан) пойлаб туриб қилинган ҳужум эмас деб ўйлайман. Менимча, ҳар икки томон ҳам ўз миллий манфаатлари доирасида ҳаракат қилмоқда. Улар ҳозир турли нарсалар ҳақида гаплашаётганга ўхшайди. Инглиз тили (Зеленский учун) она тили эмаслиги ҳам вазиятни яхшиламаган бўлса керак. Мен савдо вазири бўлган пайтимда, Шарқий Европадан келган кўплаб делегациялар музокараларни таржимон ёрдамида олиб боришарди.
Изоҳ (0)