2-iyun kuni Istanbulda Rossiya va Ukraina vakillari o‘rtasidagi to‘g‘ridan-to‘g‘ri muzokaralarning ikkinchi bosqichi yakunlandi. Muzokaralar taxminan bir soat davom etdi, ya’ni may oyida bo‘lib o‘tgan birinchi bosqichdan ikki baravar qisqaroq bo‘ldi.
Uchrashuv Bosfor qirg‘og‘idagi Chiro‘g‘on saroyida o‘tkazildi. Rossiya delegatsiyasiga, avvalgidek, prezident yordamchisi Vladimir Medinskiy, Ukraina delegatsiyasiga esa mudofaa vaziri Rustem Umirov boshchilik qildi.
To‘g‘ridan-to‘g‘ri muzokaralarning avvalgi bosqichi - 2022-yil bahoridan beri birinchisi — 16-may kuni Istanbulda o‘tkazilgan edi. Ukraina manbalarining xabar berishicha, o‘shanda Rossiya delegatsiyasi o‘t ochishni to‘xtatish uchun nomaqbul talablarni, jumladan, Ukraina qo‘shinlarini Rossiya tomonidan qisman bosib olingan hududlardan olib chiqishni ilgari surgan.
Muzokaralar yakunida tomonlar “mingga ming” formulasi bo‘yicha yirik harbiy asirlar almashinuvini amalga oshirish, shuningdek, o‘zlarining tinch yo‘l bilan hal qilish shartlari bilan memorandumlar ishlab chiqishga kelishib olganlari rasman e’lon qilindi.
28-may kuni Ukraina delegatsiyasi rahbari Umirov Kiyev allaqachon Moskvaga o‘z takliflarini yuborganini ma’lum qildi.
Rossiya tomoni ham o‘z memorandumini (“inqirozning asosiy sabablarini ishonchli bartaraf etishning barcha jihatlari bo‘yicha”) tayyorlaganini aytdi, biroq uni Kiyevga topshirishdan yoki matbuotda e’lon qilishdan bosh tortdi. Buning o‘rniga Rossiya TIV rahbari Sergey Lavrov muzokaralarning ikkinchi bosqichini 2-iyun kuni Istanbulda o‘tkazishni taklif qildi.
Kiyevdagilar Moskva sulh tuzish bo‘yicha o‘z shartlarini yangi uchrashuvgacha aytishi kerakligini ta’kidladilar. 1-iyun, yakshanba kuni Ukraina prezidenti Vladimir Zelenskiy Ukraina delegatsiyasining 2-iyun kunidagi muzokaralarda ishtirok etishini tasdiqladi.
Muzokaralar yakunida Kiyev nima dedi?
Muzokaralar yakunlari bo‘yicha o‘tkazilgan matbuot anjumanida Ukraina delegatsiyasi Moskva Kiyevga o‘z talablarini yetkazganini, endi Ukraina hujjatni o‘rganish uchun bir hafta vaqt olishini va keyingi qadamlarini belgilashini ma’lum qildi.
Ukraina Rossiya mamlakatdan olib chiqib ketgan bolalar va asirlarni qaytarishni talab qilmoqda. Rossiya Kiyev qaytarishni talab qilayotgan bir necha yuz boladan iborat ro‘yxatni oldi. Yaradorlarga kelsak, Ukraina dastlab og‘ir yaradorlarni, 19-25 yoshdagi yosh harbiy xizmatchilarni “barchaga barcha” formatida almashtirishni, shuningdek, barcha halok bo‘lganlarning jasadlarini bir-biriga topshirishni taklif qilmoqda.
Bundan tashqari, Ukraina delegatsiyasi Rossiya va Ukraina prezidentlarining Oq uy rahbari bilan uchrashuvini oy oxiriga — 20-30 iyun oralig‘ida belgilashni taklif qildi.
Ukraina delegatsiyasi a’zosi, Ukraina TIV rahbari o‘rinbosari Sergey Kislitsa Rossiya o‘z memorandumini Kiyevga faqat shu uchrashuvda topshirganini bildirdi.
“Rossiyaning o‘zi ular bilan batafsil tanishishimizni taklif qildi”, deya qo‘shimcha qildi u.
Ukraina memorandumi matnini bugun Financial Times jurnalisti Kristofer Miller e’lon qildi.
U besh bo‘limdan iborat: asosiy tamoyillar va muzokaralar jarayoni; o‘t ochishni to‘xtatish to‘g‘risidagi bitim va Rossiya va Ukraina rahbarlari uchrashuviga tayyorgarlik; o‘t ochishni to‘xtatish; ishonchni mustahkamlash choralari; rahbarlar uchrashuvi.
Hujjatda asosan Ukraina bir necha bor ommaga e’lon qilgan narsalar qayd etilgan. Masalan, osmonda, quruqlikda va dengizda 30 kunga (uzaytirish imkoniyati bilan) to‘liq va so‘zsiz sulh tuzish to‘g‘risidagi talab.
Shu bilan birga, memorandumda e’tiborni tortadigan bandlar mavjud. Masalan, ulardan birida aytilishicha, Ukraina xavfsizlik kafolatlarini talab qiladi va “betaraf qolish majburiyatini olmaydi”.
Xususan, Kiyev NATO yoki Yevropa Ittifoqiga a’zo bo‘lishga intilishi mumkin. Bundan tashqari, Ukraina armiyasiga yoki do‘st mamlakatlar kontingentini Ukraina hududida joylashtirishga hech qanday cheklovlar qo‘yilmasligi kerak.
Qayd etish lozim, Kreml Ukrainaning NATOga qo‘shilmasligi “mojaro sabablarini bartaraf etish” uchun zarurligini bir necha bor ta’kidlagan.
Yana bir bandda aytilishicha, Kiyev Moskvaga qarshi ayrim sanksiyalar bosqichma-bosqich bekor qilinishi mumkinligiga rozi. Shu bilan birga, snapback sanctions mexanizmini joriy etish taklif qilinmoqda (bunday mexanizm hozirda BMTning Eronga qarshi sanksiyalarida ko‘zda tutilgan). Bu sulh shartlari buzilgan taqdirda Moskvaga nisbatan cheklovlar avtomatik ravishda tiklanishini anglatadi.
Muzokaralar yakunlari bo‘yicha matbuot anjumanida Ukraina delegatsiyasi Moskva Kiyevga o‘z talablarini yetkazganini, endi Ukraina hujjatni o‘rganish uchun bir hafta vaqt olishini va keyingi qadamlarni belgilashini aytdi.
Muzokaralar yakunlari bo‘yicha Moskvada nima deydi?
Rossiya delegatsiyasi rahbari Vladimir Medinskiy muzokaralardan so‘ng Rossiya ommaviy axborot vositalariga bergan press-yondashuvida Rossiya memorandumi ikki qismdan iborat ekanini — uzoq muddatli tinchlikka qanday erishish va o‘t ochishni to‘liq to‘xtatish uchun qanday qadamlar zarurligini aytgan.
“Ikkinchi qismda variativlik nazarda tutilgan. Bu yo‘ldan borish yoki bu yo‘ldan borish”, deya aniqlik kiritdi Medinskiy.
“Muzokaralarning ikkinchi raundi doirasida bir nechta “amaliy masalalar” hal qilindi. Ular orasida u Ukraina tomoniga 6 ming harbiy jasadi topshirilishini aytdi, bu kelasi hafta sodir bo‘lishi kerak”, dedi Medinskiy.
Medinskiy Rossiya va Ukraina keng ko‘lamli asirlar almashinuviga kelishib olganini tasdiqladi: barchani og‘ir yaradorlar va og‘ir bemorlar, shuningdek, 19 yoshdan 25 yoshgacha bo‘lgan barchaga. Uning so‘zlariga ko‘ra, ikkala tomon ham tibbiy komissiyalar tashkil qilmoqda, bunday almashinuvlar muntazam ravishda bo‘lib turadi. Shu bilan birga, Moskva Kiyevning shartsiz o‘t ochishni to‘xtatish taklifini rad etgan.
Medinskiyning so‘zlariga ko‘ra, Rossiya Ukrainaga “frontning ayrim uchastkalarida 2-3 kunga” o‘t ochishni to‘xtatishni taklif qilgan. Uning so‘zlariga ko‘ra, bu “qo‘mondonlar o‘z askarlarining jasadlarini olishlari” uchun qilinadi.
Shuningdek, Rossiya delegatsiyasi rahbari Ukraina tomonidan berilgan 339 ta bola familiyasi ro‘yxatini ko‘rsatgan. Uning aytishicha, bolalar mavzusidan shou tayyorlanmoqda.
Financial Times’ning qayd etishicha, uchrashuv davomida delegatsiyalar bir-birlarining qo‘llarini siqishmagan va ehtimoliy bitim ustida ish olib borilayotganidan dalolat beruvchi hech qanday takliflarni bildirishmagan.
Izoh (0)