Markaziy bank tomonidan bank xizmatlarida kuzatilayotgan insofsiz amaliyotlar bo‘yicha aniq misollar to‘planib, barcha kredit tashkilotlariga yuborildi.
Unda qayd etilishicha, ayrim kredit tashkilotlari faoliyatida isteʼmolchilarning huquq va manfaatlariga putur yetkazilishi, adolat va shaffoflik tamoyillariga zid bo‘lgan insofsiz munosabatlarning yuzaga kelishi natijasida isteʼmolchilarning moddiy jihatdan zarar ko‘rishi bilan bir qatorda bank-moliya sektoriga bo‘lgan ishonchning pasayishiga sabab bo‘lmoqda.
Fuqarolik kodeksining 9-moddasida fuqarolik huquqlarini amalga oshirish boshqa shaxslarning huquqlarini hamda qonun bilan qo‘riqlanadigan manfaatlarini buzmasligi shartligi, shuningdek fuqarolik huquqiy munosabatlari ishtirokchilarining halol, oqilona va adolat bilan harakat qilishi kerakligi belgilab qo‘yilgan.
Shunga ko‘ra, isteʼmolchilarga chakana moliyaviy xizmatlar ko‘rsatish shartlarining shaffofligini taʼminlash, ularning sifatini oshirish, shuningdek isteʼmolchilarning qonuniy manfaatlarini himoya qilish va ularning bank-moliya tizimiga bo‘lgan ishonchini mustahkamlash maqsadida Markaziy bank kredit tashkilotlarining eʼtiborini isteʼmolchilar bilan munosabatlarda insofsiz amaliyot sifatida baholanadigan xatti-harakatlarga yo‘l qo‘yilmasligiga qaratadi.
Kredit tashkilotlari tomonidan chakana moliyaviy xizmatlar ko‘rsatilishida insofsiz amaliyotlar sirasiga adolat va halollik tamoyillariga zid keluvchi, shu jumladan quyidagi:
- kredit shartnomalariga isteʼmolchi manfaatlariga putur yetkazadigan, taraflarning huquq va majburiyatlari o‘rtasida sezilarli nomutanosiblikni keltirib chiqaruvchi adolatsiz shartlarning kiritilishi;
- shartnomalarda isteʼmolchilarni chalg‘ituvchi shartlardan foydalanib, ularning huquqlari, jumladan shartnoma shartlariga eʼtiroz bildirish huquqi cheklanganligi to‘g‘risida noto‘g‘ri tasavvur uyg‘otish;
- isteʼmolchini belgilangan tartibda xabardor qilmasdan va roziligini olmasdan shartnomaning muhim shartlarini (foiz stavkalari, to‘lov muddatlari va boshqalar) bir tomonlama o‘zgartirish;
- kreditga layoqatlilikni baholash bo‘yicha isteʼmolchiga kredit ajratishni rad etish sabablarini aniq tushuntirib berishga imkon bermaydigan murakkab algoritmlardan foydalanish;
- isteʼmolchilarga bevosita yoki bilvosita, shu jumladan noaniq yoki bo‘rttirib ko‘rsatish orqali ularni chalg‘itishi mumkin bo‘lgan axborot taqdim etish;
- isteʼmolchi tomonidan bitim bo‘yicha puxta o‘ylangan qaror qabul qilish uchun zarur bo‘lgan axborotni taqdim etmaslik kabi amaliyotlar kiradi.
Isteʼmolchilarning pul mablag‘larini omonatlarga (depozitlarga) jalb qilish va ularga kredit ajratish bilan bog‘liq insofsiz amaliyotlarga quyidagilarni misol qilib keltirish mumkin:
- isteʼmolchilarga kredit berishni rad etish sabablari to‘g‘risida haqiqatga to‘g‘ri kelmaydigan tushuntirishlar, shu jumladan mavjud bo‘lmagan “qora ro‘yxat”ga havola qilgan holda javob berish;
- isteʼmolchilarga kredit shartnomalari shartlarini lozim darajada tushuntirmasdan qo‘shimcha mahsulot va xizmatlarni (sug‘urta, SMS-xabarlar va hk.) majburan qabul qildirish, shuningdek bunday xizmatlarni olishga isteʼmolchi tomonidan buyurtma berilmagan yoki ularning boshqa shakldagi roziligi mavjud bo‘lmagan holda ularga taqdim etish;
- shartnomaga isteʼmolchi zimmasiga qonunchilikda nazarda tutilmagan majburiyatlarni yuklaydigan, shu jumladan kredit shartnomalarida mijoz bajarishining imkoni bo‘lmaydigan yoki mijozning huquqlarini buzadigan “kovenant” va “muhim shartlar” kiritilishi;
- reklama tusidagi axborotlarda bank tomonidan taqdim etiladigan kreditning (mikroqarzning) foiz stavkasi “X foizdan” boshlanadi deb, eng yuqori stavkasi va ularni belgilash tartibini ko‘rsatmaslik;
- qarz oluvchilarning kredit arizasida so‘ralgan kredit miqdoridan ko‘p bo‘lgan summani taklif etgan holda, ularni ko‘proq kredit mablag‘i olishga undash;
- banklar kredit kartaning imtiyozli (foizsiz) davr haqidagi sharti haqqoniyligini taʼminlamasdan, shaffoflik va adolatlilik tamoyillariga rioya qilmagan holda, o‘z mobil ilovalarida kredit karta bo‘yicha qarzdorlikni imtiyozli davr mobaynida so‘ndirganlik uchun isteʼmolchilarga to ʼlovlar joriy etishi;
- kredit bo‘yicha to‘lovlarni kreditni qaytarish jadvalida belgilangan kalendar kuni kelmasdan qarzdor (kafil)ning bank kartasidan oldindan undirib olinishi.
“Shu munosabat bilan, ushbu xatning mazmunini chakana moliyaviy mahsulot va xizmatlarni yaratishda va isteʼmolchilarga taqdim qilishda, isteʼmolchilar bilan tuziladigan shartnomalarni ishlab chiqishda ishtirok etadigan barcha masʼullarga yetkazilishini, shuningdek mijozlar bilan bevosita muloqot qiladigan (front-ofis) xodimlarini malakasini oshirish yuzasidan doimiy ravishda o‘qitib borilishini taʼminlashingiz so‘raladi”, deyiladi kredit tashkilotlariga yuborilgan xatda.
Taʼkidlanishicha, kredit tashkilotlari faoliyatida aniqlangan insofsiz amaliyotlar misollari Markaziy bankning kommunikatsiya kanallari orqali muntazam ravishda eʼlon qilib boriladi.
Izoh (0)