Марказий банк томонидан банк хизматларида кузатилаётган инсофсиз амалиётлар бўйича аниқ мисоллар тўпланиб, барча кредит ташкилотларига юборилди.
Унда қайд этилишича, айрим кредит ташкилотлари фаолиятида истеъмолчиларнинг ҳуқуқ ва манфаатларига путур етказилиши, адолат ва шаффофлик тамойилларига зид бўлган инсофсиз муносабатларнинг юзага келиши натижасида истеъмолчиларнинг моддий жиҳатдан зарар кўриши билан бир қаторда банк-молия секторига бўлган ишончнинг пасайишига сабаб бўлмоқда.
Фуқаролик кодексининг 9-моддасида фуқаролик ҳуқуқларини амалга ошириш бошқа шахсларнинг ҳуқуқларини ҳамда қонун билан қўриқланадиган манфаатларини бузмаслиги шартлиги, шунингдек фуқаролик ҳуқуқий муносабатлари иштирокчиларининг ҳалол, оқилона ва адолат билан ҳаракат қилиши кераклиги белгилаб қўйилган.
Шунга кўра, истеъмолчиларга чакана молиявий хизматлар кўрсатиш шартларининг шаффофлигини таъминлаш, уларнинг сифатини ошириш, шунингдек истеъмолчиларнинг қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш ва уларнинг банк-молия тизимига бўлган ишончини мустаҳкамлаш мақсадида Марказий банк кредит ташкилотларининг эътиборини истеъмолчилар билан муносабатларда инсофсиз амалиёт сифатида баҳоланадиган хатти-ҳаракатларга йўл қўйилмаслигига қаратади.
Кредит ташкилотлари томонидан чакана молиявий хизматлар кўрсатилишида инсофсиз амалиётлар сирасига адолат ва ҳалоллик тамойилларига зид келувчи, шу жумладан қуйидаги:
- кредит шартномаларига истеъмолчи манфаатларига путур етказадиган, тарафларнинг ҳуқуқ ва мажбуриятлари ўртасида сезиларли номутаносибликни келтириб чиқарувчи адолатсиз шартларнинг киритилиши;
- шартномаларда истеъмолчиларни чалғитувчи шартлардан фойдаланиб, уларнинг ҳуқуқлари, жумладан шартнома шартларига эътироз билдириш ҳуқуқи чекланганлиги тўғрисида нотўғри тасаввур уйғотиш;
- истеъмолчини белгиланган тартибда хабардор қилмасдан ва розилигини олмасдан шартноманинг муҳим шартларини (фоиз ставкалари, тўлов муддатлари ва бошқалар) бир томонлама ўзгартириш;
- кредитга лаёқатлиликни баҳолаш бўйича истеъмолчига кредит ажратишни рад этиш сабабларини аниқ тушунтириб беришга имкон бермайдиган мураккаб алгоритмлардан фойдаланиш;
- истеъмолчиларга бевосита ёки билвосита, шу жумладан ноаниқ ёки бўрттириб кўрсатиш орқали уларни чалғитиши мумкин бўлган ахборот тақдим этиш;
- истеъмолчи томонидан битим бўйича пухта ўйланган қарор қабул қилиш учун зарур бўлган ахборотни тақдим этмаслик каби амалиётлар киради.
Истеъмолчиларнинг пул маблағларини омонатларга (депозитларга) жалб қилиш ва уларга кредит ажратиш билан боғлиқ инсофсиз амалиётларга қуйидагиларни мисол қилиб келтириш мумкин:
- истеъмолчиларга кредит беришни рад этиш сабаблари тўғрисида ҳақиқатга тўғри келмайдиган тушунтиришлар, шу жумладан мавжуд бўлмаган “қора рўйхат”га ҳавола қилган ҳолда жавоб бериш;
- истеъмолчиларга кредит шартномалари шартларини лозим даражада тушунтирмасдан қўшимча маҳсулот ва хизматларни (суғурта, SMS-хабарлар ва ҳк.) мажбуран қабул қилдириш, шунингдек бундай хизматларни олишга истеъмолчи томонидан буюртма берилмаган ёки уларнинг бошқа шаклдаги розилиги мавжуд бўлмаган ҳолда уларга тақдим этиш;
- шартномага истеъмолчи зиммасига қонунчиликда назарда тутилмаган мажбуриятларни юклайдиган, шу жумладан кредит шартномаларида мижоз бажаришининг имкони бўлмайдиган ёки мижознинг ҳуқуқларини бузадиган “ковенант” ва “муҳим шартлар” киритилиши;
- реклама тусидаги ахборотларда банк томонидан тақдим этиладиган кредитнинг (микроқарзнинг) фоиз ставкаси “Х фоиздан” бошланади деб, энг юқори ставкаси ва уларни белгилаш тартибини кўрсатмаслик;
- қарз олувчиларнинг кредит аризасида сўралган кредит миқдоридан кўп бўлган суммани таклиф этган ҳолда, уларни кўпроқ кредит маблағи олишга ундаш;
- банклар кредит картанинг имтиёзли (фоизсиз) давр ҳақидаги шарти ҳаққонийлигини таъминламасдан, шаффофлик ва адолатлилик тамойилларига риоя қилмаган ҳолда, ўз мобил иловаларида кредит карта бўйича қарздорликни имтиёзли давр мобайнида сўндирганлик учун истеъмолчиларга то ъловлар жорий этиши;
- кредит бўйича тўловларни кредитни қайтариш жадвалида белгиланган календарь куни келмасдан қарздор (кафил)нинг банк картасидан олдиндан ундириб олиниши.
“Шу муносабат билан, ушбу хатнинг мазмунини чакана молиявий маҳсулот ва хизматларни яратишда ва истеъмолчиларга тақдим қилишда, истеъмолчилар билан тузиладиган шартномаларни ишлаб чиқишда иштирок этадиган барча масъулларга етказилишини, шунингдек мижозлар билан бевосита мулоқот қиладиган (фронт-офис) ходимларини малакасини ошириш юзасидан доимий равишда ўқитиб борилишини таъминлашингиз сўралади”, дейилади кредит ташкилотларига юборилган хатда.
Таъкидланишича, кредит ташкилотлари фаолиятида аниқланган инсофсиз амалиётлар мисоллари Марказий банкнинг коммуникация каналлари орқали мунтазам равишда эълон қилиб борилади.
Изоҳ (0)