Qashqadaryo viloyatining Shahrisabz tumanida joylashgan “Hisorak GES” UK boshqarmasiga qarashli “Hisorak” suv ombori to‘g‘onining chap tarafidan qo‘shimcha tunnel ochish maqsadida olib borilayotgan muhandislik texnik tadbirlari vaqtida suv sizib chiqishi holati kuzatilgandi.
Bu aholi orasida vahimani keltirib chiqargani uchun tuman hokimi hamda viloyat Favqulodda vaziyatlar boshqarmasi boshlig‘i aholiga videomurojaat qilib, vahimaga o‘rin yo‘qligini ma’lum qildi.
Tibbiyot fanlari doktori, professor Zarifboy Ibodullayev turli tabiiy ofatlar vaqtida odamlarda qanday ruhiy o‘zgarishlar bo‘lishi, bunday vaziyatlarda mas’ullar va fuqarolar qanday yo‘l tutishlari bo‘yicha “Daryo”ga tushuntirish berdi.
Tabiiy ofatlar: zilzila, to‘fon, toshqin, sel va boshqa vaziyatlar, shuningdek, katta portlashlar kabi holatlar o‘tkir falokatli holatlar deyiladi. Bunday vaqtda ommaviy psixoz, ommaviy reaktiv nevroz ro‘y beradi.
“Olomon effekti”da uydan chiqqan odam battar qo‘rquv va vahimaga tushadi. Kimdadir qand kasali bo‘lsa, kuchayib ketadi, yurak kasali bo‘lsa, xuruj qilib, hatto o‘lib qolishi ham mumkin. Insultli holatda bo‘lsa, miyasiga qon quyilishi va boshqa kasalliklar kuzatilishi mumkin.
Xorij mamlakatlarida inqirozli, ommaviy falokatli holatlarda aholiga tibbiy-psixologik yordam ko‘rsatish tizimi bor. Bizda bu bo‘yicha ikkita hujjatda alohida ko‘rsatma qayd etilgan. Lekin amaliyotda yaxshi ishlamabdi, chunki bizda tibbiy psixologlar yetishmaydi.
Bunday holatlar yuzaga kelgan vaqtda voqea joyiga FVV, tez tibbiy yordam shifokorlari, ularning tarkibida travmatologlar, chet mamlakatlarda esa paramediklar, tibbiy psixologlar borib, aholini tinchlantiradi.
Odatda ommaviy falokatlari holatlarda odamlarni uch toifaga bo‘lishi mumkin:
- Vaziyatga ozroq xavotir bilan e’tibor beradiganlar. Bunday shaxslarga alohida e’tibor kerak emas.
- Halloslab qolgan, o‘tirib qolgan, yoshi katta yoki semiz odamlarga birinchi navbatda yordam ko‘rsatish zarur.
- Baqirayotgan, dod solayotgan, yig‘layotganlarda keyingi travmatik sindrom rivojlanadi. Bu degani voqea o‘tganidan keyin ham ularining miyasida bir yoki uch oy holat saqlanib qoladi. Bular ham tibbiy psixologik yordamga muhtoj bo‘ladi.
Bunda mas’ullar nima qilishi kerak?
Sog‘liqni saqlash vazirligi tez tibbiy yordam tizimlarini tibbiy psixolog, klinik psixologlar bilan ta’minlashi kerak.
Tez tibbiy yordam tizimida ishlayotgan shifokorlarni hech bo‘lmasa bir oylik ommaviy falokat va inqirozli holatlarda bemorlarga qanday tibbiy-psixologik yordam ko‘rsatish bo‘yicha o‘qitish kerak.
Ayni vaqtda mamlakatda inqirozli holatlarda shifokorlar qanday yo‘l tutishini o‘rgatishga ixtisoslashgan o‘quv markazini tashkil etish zarurati bor.
Oddiy aholi nima qilish kerak?
Birinchi navbatda odam o‘zini o‘zi imkon qadar tinchlantirishi lozim. Agar buni qilolmasa, bir piyola oddiy suv ichish tavsiya etiladi. Shunda ham tinchlanmay, vahima ortib ketayotgan bo‘lsa, ikki dona valeryanka ichib yuborsa, tinchlanadi.
Izoh (0)