Қашқадарё вилоятининг Шаҳрисабз туманида жойлашган “Ҳисорак ГЭС” УК бошқармасига қарашли “Ҳисорак” сув омбори тўғонининг чап тарафидан қўшимча туннел очиш мақсадида олиб борилаётган муҳандислик техник тадбирлари вақтида сув сизиб чиқиши ҳолати кузатилганди.
Бу аҳоли орасида ваҳимани келтириб чиқаргани учун туман ҳокими ҳамда вилоят Фавқулодда вазиятлар бошқармаси бошлиғи аҳолига видеомурожаат қилиб, ваҳимага ўрин йўқлигини маълум қилди.
Тиббиёт фанлари доктори, профессор Зарифбой Ибодуллаев турли табиий офатлар вақтида одамларда қандай руҳий ўзгаришлар бўлиши, бундай вазиятларда масъуллар ва фуқаролар қандай йўл тутишлари бўйича “Дарё”га тушунтириш берди.
Табиий офатлар: зилзила, тўфон, тошқин, сел ва бошқа вазиятлар, шунингдек, катта портлашлар каби ҳолатлар ўткир фалокатли ҳолатлар дейилади. Бундай вақтда оммавий психоз, оммавий реактив невроз рўй беради.
“Оломон эффекти”да уйдан чиққан одам баттар қўрқув ва ваҳимага тушади. Кимдадир қанд касали бўлса, кучайиб кетади, юрак касали бўлса, хуруж қилиб, ҳатто ўлиб қолиши ҳам мумкин. Инсультли ҳолатда бўлса, миясига қон қуйилиши ва бошқа касалликлар кузатилиши мумкин.
Хориж мамлакатларида инқирозли, оммавий фалокатли ҳолатларда аҳолига тиббий-психологик ёрдам кўрсатиш тизими бор. Бизда бу бўйича иккита ҳужжатда алоҳида кўрсатма қайд этилган. Лекин амалиётда яхши ишламабди, чунки бизда тиббий психологлар етишмайди.
Бундай ҳолатлар юзага келган вақтда воқеа жойига ФВВ, тез тиббий ёрдам шифокорлари, уларнинг таркибида травматологлар, чет мамлакатларда эса парамедиклар, тиббий психологлар бориб, аҳолини тинчлантиради.
Одатда оммавий фалокатлари ҳолатларда одамларни уч тоифага бўлиши мумкин:
- Вазиятга озроқ хавотир билан эътибор берадиганлар. Бундай шахсларга алоҳида эътибор керак эмас.
- Ҳаллослаб қолган, ўтириб қолган, ёши катта ёки семиз одамларга биринчи навбатда ёрдам кўрсатиш зарур.
- Бақираётган, дод солаётган, йиғлаётганларда кейинги травматик синдром ривожланади. Бу дегани воқеа ўтганидан кейин ҳам уларининг миясида бир ёки уч ой ҳолат сақланиб қолади. Булар ҳам тиббий психологик ёрдамга муҳтож бўлади.
Бунда масъуллар нима қилиши керак?
Соғлиқни сақлаш вазирлиги тез тиббий ёрдам тизимларини тиббий психолог, клиник психологлар билан таъминлаши керак.
Тез тиббий ёрдам тизимида ишлаётган шифокорларни ҳеч бўлмаса бир ойлик оммавий фалокат ва инқирозли ҳолатларда беморларга қандай тиббий-психологик ёрдам кўрсатиш бўйича ўқитиш керак.
Айни вақтда мамлакатда инқирозли ҳолатларда шифокорлар қандай йўл тутишини ўргатишга ихтисослашган ўқув марказини ташкил этиш зарурати бор.
Оддий аҳоли нима қилиш керак?
Биринчи навбатда одам ўзини ўзи имкон қадар тинчлантириши лозим. Агар буни қилолмаса, бир пиёла оддий сув ичиш тавсия этилади. Шунда ҳам тинчланмай, ваҳима ортиб кетаётган бўлса, икки дона валерянка ичиб юборса, тинчланади.
Изоҳ (0)