- Davlat: AQSH
- Janr: drama, triller, fantastika, jangari
- Ishlab chiqarilgan yili: 2007
- Rejissor: Frensis Lourens
- Aktyorlar: Uill Smit, Alisi Braga, Salli-Richardson-Uitfild
- Slogan: “Yer yuzidagi so‘nggi odam yolg‘iz emas!”
- Mukofotlar: “MTV-2008” va “Saturn-2008” (Eng yaxshi erkak roli uchun)
Butun boshli shahar aholisi qirilib, bitta o‘zingiz qolib ketsangiz yashab qolish uchun nima qilgan bo‘lardingiz? Umuman, yashab qolishga harakat qilarmidingiz o‘zi? Menimcha, katta ehtimol bilan menga o‘xshab qo‘rquv va oxiri yo‘q yolg‘izlikdan telbaga aylanib qolardingiz. Ammo Uill Smit ijro etgan qahramon bu ko‘yga tushmaslik uchun insonga ato etilgan irodaning bor quvvatini sarf etib, bu insoniyatga qirg‘in keltirgan baloni deyarli yengib o‘tadi. Nimaga deyarli dedim, chunki…
“Men afsonaman” (“I am legend”) filmining kinoteatrdagi versiyasida ilgari surilgan g‘oyasi (Iye, aytgancha, rejissor bu kinoni ikkita versiyada suratga olganidan xabaringiz bormi? Kinoteatrdagi versiyadan uncha ko‘ngli to‘lmagan rejissor o‘zining versiyasini ham ishlagan va o‘sha versiya nisbatan mantiqiy yakun topgan) shu film yaralishiga zamin yaratgan roman xulosasiga nisbatan biroz boshqacha talqin qilingan. Bu asl romanni o‘qiganlarning noroziligiga sabab bo‘ldi, shu bilan birga kitobni hali o‘qimaganlar orasida savollar tug‘dirdi. Xo‘sh, bu dahshatli sivilizatsiyada kasallanganlar maxluq edimi, yoki immuniteti kuchli bo‘lgan Robert? Keling, yaxshisi har birini tahlil qilib, filmning oxiridagi ikkala versiyaga tushuntirish berib o‘tishga harakat qilib ko‘raman.
Sujet rasshifrovkasi
Allaqanday noma’lum kasallik global falokatni keltirib chiqaradi, ko‘p o‘tmay bu virus yerdagi odamlarning to‘qson foizini qirib yuboradi. Atigi bir foiz (12 million) aholigina omon qoladi, qolgan 500 million odam esa haqiqiy zombiga aylanadi. Uch yil o‘tgach, Nyu-York shahri butunlay odamlarsiz huvullab qoladi. Bu yerda faqat bitta odam jon saqlab qolgan xolos. Uning ismi Robert Nevill. Epidemiyadan oldin u harbiy virusolog edi. Endi u ko‘chalarda yurib, shaharda xuddi o‘rmondagidek erkin o‘tlayotgan kiyiklarni ovlaydi, uylarda qolgan oziq-ovqat zaxiralarini to‘playdi va virusga qarshi davoni tezroq topish maqsadida hayvonlar hamda kasallangan odamlarda tajribalar o‘tkazadi.
Robert har kuni bir xil vaqtda radio orqali boshqa sog‘ qolgan odamlar bilan bog‘lanishga harakat qiladi, ammo hech kim javob bermaydi. Mantiqan u yagona odam emas, chunki atrofida ilgari odam bo‘lgan millionlab zombilar to‘dasi bor va ular har doim qonga tashna. Organizmi virus tomonidan butunlay barbod qilingan bu yirtqichlar faqat tunda ko‘chalarga chiqishadi, chunki ultrabinafsha nurlanish ular uchun halokatli.
Odamlarsiz yovvoyi tabiatning bir qismiga aylanib ketgan binolar, maydonlar-u ko‘chalar sahnasi bilan bir vaqtda tomoshabinlarga falokat qanday sodir bo‘lganligi va qahramon oilasini qanday yo‘qotganligi haqida hikoya qiluvchi bir qator fleshbeklar namoyish etiladi: uning rafiqasi hamda kichkina qizi vertolyotda Nyu-Yorkdan chiqib ketmoqchi bo‘lganlarida portlab ketishadi.
Sem
Robertning yagona hamrohi — qizalog‘i o‘limidan oldin unga topshirgan Sem laqabli ovcharka. Semning (Samanta ismining qisqartirilgani) egasiga foydasi ko‘p tegadi. Hatto uning hayotini saqlab qoladi. Robert uchun yagona tirik hamda yaqin mavjudot — shu it. Ammo Robert uchun bu aloqa shakli kamlik qiladi, qora o‘tmish va tumanli kelajak haqidagi o‘ylarini chalg‘itish, avvalgidek normal hayot kechirayotganini o‘z-o‘ziga uqtirish uchun (aslida normal hayot allaqachon izidan chiqib bo‘lgan, u endi hech qachon qaytmaydi) do‘konlardagi manikenlar bilan “oshno” bo‘ladi. Har biriga ism qo‘yib ularga kundalik tashvishlari haqida so‘zlab beradi.
Shunday kunlarning birida u virusga chalingan zombilardan birini qopqonga tushiradi. Alfa-ayolni laboratoriyasiga olib kelib, ishlab chiqqan vaksinasining prototipini unda sinab ko‘radi. Biroq doimgidek barcha harakatlar muvaffaqiyatsiz yakunlanadi.
Robert aql-idrokdan mahrum maxluqotlar deb hisoblagan zombilar kutilmaganda uni o‘z texnologiyasidan foydalangan holda pistirmaga tushirishadi. Oyog‘idan osilib qolgan virusolog quyosh botishidan bir necha daqiqa oldin uyg‘onib, tuzoqdan bazo‘r chiqadi, ammo bir qonsiragan zombi tomonidan boshqariladigan mutant itlar Semni yaralaydi. U egasini himoya qilaman deb virusni yuqtiradi. Robert uni o‘zi ishlab chiqqan vaksina bilan qutqarishga umid bog‘laydi, biroq vaqt o‘tgan sari vafodor itning yunglari to‘kilib, ko‘zlari qizarib, vahmkor tus ola boshlagach, to‘liq maxluqqa aylanmasidan oldin Robert uni o‘z qo‘llari bilan bo‘g‘ib o‘ldiradi.
Bu mudhish judolikdan so‘ng Robert uchun hamma narsa ma’lum vaqtga o‘z qiymatini yo‘qotadi. Zombilardan o‘ch olish uchun tunda mashina bilan ularning bir qismini o‘ldiradi. Biroq bir o‘zi nechtasigayam bas kelardi?! Shum taqdirini odamxo‘rlar qo‘liga topshirar mahal, ulkan projektor bilan bir ayol uni qutqarib qoladi va uyiga olib boradi. Ma’lum bo‘lishicha, ayol radio xabarni eshitgan, Robert har kuni tirik qolgan odamlarni kutayotgan joy sifatida ko‘rsatgan qirg‘oqqa kelgan.
Anna — Xudo yuborgan ayol
Anna ismli bu ayolning o‘g‘ilchasi ham bor edi. Robertning odamlarga ko‘nikishi uchun biroz vaqt kerak bo‘ladi — axir, o‘zi kabi sog‘lom fikrlaydigan chinakam odamni ko‘rmaganiga necha yillar bo‘ldi. Ayol va bolasining tashqi ko‘rinishi, nimalarnidir shoshib-pishib tushuntirishga urinayotganlari, umuman har bir harakatlari unga noodatiy ko‘rinib, o‘zini yomon his qiladi. Anna Vermontdagi omon qolganlar koloniyasiga ketayotganini, buning uchun Robert unga yordam berishi kerakligini ta’kidlaydi. Robert esa bunday joy mavjudligiga ishonmaydi. Muloqotga biroz moslashib, erkak mehmonga o'zining sevimli musiqachisi Bob Marlining “Afsona” nomli albomini qo‘yib beradi, “Shrek”ni sevib tomosha qilayotgan bola bilan tanishishga urinib ko‘radi, ko‘p o‘tmay esa ayol bilan Xudo hamda sinov xususida bahslasha boshlaydi. Ayol ularning uchrashuvini ilohiy belgi deb biladi. Robert esa hammasiga tupurganini, hayot uning uchun allaqachon yakun topganini aytib qichqiradi.
Quyosh botgach, Robert Anna uni qutqarish uchun ehtiyotsizlik qilib, beixtiyor zombilarga manzilini ko‘rsatib qo‘yganini tushunadi. Ko‘p o‘tmay odamkushlar ularni o‘rab olishadi. Qahramonlar hujum qilgan mutantlarning birinchi to‘lqinini qaytarishga muvaffaq bo‘lishadi, ammo ikkinchisi ularning rahbari bilan birga uyga bostirib kiradi. Robert Anna va uning o‘g‘lini olib, laboratoriyasiga berkinadi, u yerda to‘satdan vaksina ish berganini, alfa-ayol sog‘ayib borayotganini ko‘radi.
Ikki xil yakun
Filmning kinoteatr versiyasi finalida Robert Annaga vaksinani beradi, so‘ng ularni eshik tashqarisidagi joyga yashiradi, ayolga tong otguncha chiqmaslikni aytadi. O‘zi esa laboratoriyaga kirayotgan zombilar boshlig‘ini granata bilan kutib oladi. Robert kasallikka davo topganini, ularning hammasini tuzata olishini aytadi, ammo zombilar faqat uni o‘ldirishni istashadi, virusolog esa granatani portlatib, manqurtlar bilan birga o‘zini ham qurbon qiladi. Anna va uning bolasi Vermontdagi tirik qolganlar koloniyasiga yetib borishga muvaffaq bo‘lishadi. U ularga vaksinani beradi. Film so‘nggida Annaning kadr ortidagi gaplaridan shuni anglash mumkinki, yangi avlod odamlari uchun Robert hikoyasi afsonaga aylanadi.
Rejissorlik versiyasida boshqacharoq. Film oxirida Robert zombilar boshlig‘i mustahkam, o‘q o‘tkazmaydigan shishani sindirish uchun qayta-qayta urilaverganidan keyin Robert bir narsani payqab qoladi. Oynada ulkan kapalak surati paydo bo‘ladi. Annaning bo‘ynida esa kapalak tatusi bor edi. Nihoyat Robert buni Xudoning amri, omon qolishning belgisi sifatida qabul qiladi.
Virusolog eshikni ochib, yetakchiga alfa-ayolni topshiradi. Ma‘lum bo‘lishicha, ayol va rahbar bir-biriga juda yaqin. Rahbar hayvonlarcha bo‘kirib shotirlariga ketishni buyuradi. Shunday qilib Robert tirik qoladi va Anna bilan shaharni tark etishadi. Hozir biz turli xil saytlardan yuklab olib ko‘radigan “Men afsonaman” filmi shu ikki versiyaning gibridi hisoblanadi. Ya’ni undan ham ozgina, bundan ham ozgina olingan, ammo g‘oya ham shuning hisobiga chala bo‘lib qolgan.
Uill Smit ishtirokidagi filmni asarga moslashish deb aytish qiyin. Shunga qaramay, uning ssenariysi Richard Metisonning shu nomdagi romani asosida yozilgan. Aytgancha, Uill Smit ishtirokidagi film voqealaridan keyin yaratilgan bir nechta qisqa metrajli animatsion spin-oflar mavjud.
Xulosa
“Men afsonaman” filmining ijodkorlari faqat qisman asl manbaga e’tibor qaratgan va berilishi kerak bo‘lgan haqiqiy g‘oyadan bir muncha uzoqlashib ketishgan. Bu yerda qahramonning yolg‘izligi qo‘yiq bo‘yoqlarda yaxshi ko‘rsatilgan. Zombilardagi xavf, ularning his-tuyg‘ulari, tabiatini o‘rganish esa, aksincha ikkinchi planga tushib qolgan. Biz Robert fojiasi, it sadoqati, inson irodasini ko‘ramiz, ammo boshqa post-apokaliptik filmlarda ham deyarli shunday ssenariy-da! Bu kinoning boshqalaridan ajralib turadigan xarakteri ham aynan zombilarni o‘zlari tarafidan ko‘rsatish, Robertni yangi evolutsiyaga aralashmasligi tuzukroq ekanligini sabablar bilan ko‘rsatish edi-ku! Albatta, kitobda shunday, ammo, afsuski kinoda bu aks etmagan.
Kitobdagi “Men afsonaman” sarlavhasi o‘z ma’nosiga ega edi. Ya’ni yangi era boshlanyapti, Robert esa bu jarayonga aralashmay, insoniyat evolutsiyasini yakunlab beradi — chinakam ma’noda afsonaga aylanadi.
Azizbek Yusupov
Izoh (0)