Rivojlanayotgan davlatlar tashqi qarz va inflyatsiya tufayli 800 milliard dollar yo‘qotadi

Moliyaviy tartibsizliklar va global iqtisodiyotning sekinlashuvi sharoitida rivojlanayotgan mamlakatlar yillar davomida iqtisodiy qiyinchiliklarga duch kelmoqda. Bu haqda BMT hisobotiga tayanib Forbes xabar berdi.

Daromadning yo‘qolishi, qarz va tengsizlik

Mutaxassislarning ta’kidlashicha, jahon iqtisodiyotining o‘rtacha yillik o‘sish sur’atlari pandemiya va hatto jahon iqtisodiy inqirozigacha bo‘lgan davrdagidan ham pastroq. 

BMTning Savdo va taraqqiyot bo‘yicha konferensiyasi (UNCTAD)ning so‘nggi hisob-kitoblariga ko‘ra, 2023-yilda jahon iqtisodiyoti 2,3 foizga o‘sadi.

Iqtisodchilarning ogohlantirishicha, yuqori inflyatsiya va foiz stavkalarining oshishi kelgusi yillarda rivojlanayotgan mamlakatlarda 800 milliard dollardan ortiq daromadni qisqartiradi.

Bu davlatlar, shuningdek, o‘sib borayotgan tashqi qarz, oziq-ovqat narxlarining ko‘tarilishi va xalqaro yordamning yetishmasligiga duch keladi.

UNCTAD ma’lumotlariga ko‘ra, 81 ta rivojlanayotgan davlat (Xitoydan tashqari) 2022-yilda xalqaro zaxiralardan 241 milliard dollar yo‘qotgan. Ularning ko‘pchiligi o‘zlarining qo‘shimcha maxsus qarz olish huquqlari (SDR) zaxiralarini tugatgan.

Shu bilan birga, 68 ta rivojlanayotgan bozorlar uchun qarz olish qiymati 5,3 foizdan 8,5 foizgacha ko‘tarildi. UNCTAD rivojlanayotgan mamlakatlarga tashqi kreditorlar tomonidan bosim kuchayishini kutmoqda.

Mutaxassislarning ta’kidlashicha, muhim qarzlar rivojlanish inqiroziga va undan ham kattaroq tengsizlikka olib keladi. O‘nlab mamlakatlar kreditorlarga yangi qarzlaridan ko‘ra ko‘proq to‘laydi, natijada ijtimoiy xarajatlar kamayadi.

UNCTAD ta’kidlashicha, bugungi kunda tashqi qarzga xizmat ko‘rsatish, sog‘liqni saqlashdan ko‘ra ko‘proq mablag‘ sarflayotgan mamlakatlar soni 62 taga yetgan (o‘n yil avval 34 ta davlatga nisbatan).

Rivojlanayotgan mamlakatlarga qanday yordam berish kerak?

Rivojlanayotgan mamlakatlarga iqtisodiy qiyinchiliklarni yengib o‘tishda yordam berish uchun ko‘p tomonlama moliyaviy kun tartibini mustahkamlash, bunda qarz tuzilmasini isloh qilishga alohida e’tibor qaratish zarur, — deya ta’kidlaydi UNCTAD.

Ma’lumotlariga ko‘ra, kamida 650 milliard dollarlik yangi SDRlarning chiqarilishi mamlakatlar rivojlanishiga to‘sqinlik qilayotgan qarz yukini yengillashtirishdagi birinchi qadam bo‘lishi mumkin.

Avvalroq 2028-yilga borib global davlat qarzi YIMning 100 foiziga yaqinlashishi haqida xabar berilgandi.