Tarix va huquqshunoslik fanlari o‘qituvchisi Akmal Madiyev 2001-yildan beri Qashqadaryo viloyati, Kitob tumanida joylashgan 2-ixtisoslashtirilgan maktab internatida faoliyat yuritib keladi. Muallim yaqinda Maktabgacha va maktab taʼlimi vaziri ustamasi bo‘yicha imtihonda 100 foizlik natija qayd etib, g‘olib bo‘ldi va oylik-maoshiga qo‘shimcha besh million so‘mlik ustamani qo‘lga kiritdi.
Akmal Madiyevning mingdan ortiq shogirdi OTMlarga kirishga muvaffaq bo‘lgan, ular asosan, davlat siyosiy boshqaruvi, sud, prokuratura, ichki ishlar, taʼlim sohasida mehnat qiladi.
Muallim “Daryo” muxbiriga bergan intervyusida o‘qituvchilik mashaqqatlari, taʼlim, o‘zgarayotgan Konstitutsiya to‘g‘risidagi fikrlari bilan o‘rtoqlashdi.
“Konstitutsiyaga men ham taklif berganman”
Yangilanayotgan qomusni davlatimiz tarixidagi muhim siyosiy jarayon deya ayta olaman. Bu borada men ham o‘z takliflarimni berdim. Boshqa taklif etilayotgan o‘zgarishlar ichida ham xalqimiz hayotiga katta taʼsir o‘tkazadigan o‘zgarishlar bor.
Amaldagi Konstitutsiyaning 41-moddasi bepul taʼlimga bag‘ishlanadi. Yangi taklif etilyotgan moddada faqat umumiy taʼlim emas, maktabdan tashqari, qo‘shimcha taʼlim haqida ham gap boradi. Bu juda muhim. Chunki bola uchun faqat maktab taʼlimi yetarli bo‘lmasligi mumkin. O‘quvchining yetuk bo‘lishi uchun qo‘shimcha taʼlim juda muhim.
Konstitutsiyada yana bir jihat – kishining sudlangani uning avlodlariga taʼsir qilmasligi belgilanmoqda. Avval yaqin qarindoshi bir necha oy “o‘tirgan” bo‘lsa-da, o‘ziga bog‘liq bo‘lmagan ravishda orzu qilgan kasbi (masalan ichki ishlar) sohasida ishlay olmagan yoshlarni ko‘p ko‘rganmiz. Bu narsaga chek qo‘yilishi katta islohotdir.
Yangi qomusda senatorlar soni keskin qisqarmoqda. Amaldagi 100 senator o‘rniga 65 senator taklif etilyapti. Son emas, sifat ortidan quvish, chiqarilayotgan qonunlar ahamiyatini oshiradi, qolaversa, davlat budjeti sarfi kamayadi.
Eng katta o‘zgarishlardan biri 1-moddada bo‘lmoqda. O‘zbekiston suveren, demokratik shuningdek, dunyoviy, ijtimoiy davlatga aylanmoqda. Shu joyida ijtimoiy degan so‘zga eʼtibor bering. Ijtimoiy himoyani davlat tomonidan fuqarolarga taqdim etiladigan moddiy va maʼnaviy yordam majmui desa ham bo‘ladi. Aholini ijtimoiy qo‘llab - quvvatlash oshadi, har bir fuqaro o‘z hayotida ijobiy o‘zgarishlarni seza boshlaydi.
“Maoshim ming dollarga yetdi”
Vazir ustamasi bo‘yicha imtihonda qatnashdim. Qarshi shahrida o‘tkazilgan jarayonda barcha savollarga javob berib, 100 foizlik natija ko‘rsatdim, suhbatdan ham muvaffaqiyatli o‘tdim.
Natijada oyligim qariyb ming dollarga yetdi. Bundan tashqari, darsdan so‘ng, o‘quvchilarga qo‘shimcha dars mashg‘ulotlari o‘taman. O‘qituvchining moddiy holati yaxshi bo‘lsa, dars sifati ham keskin oshadi, pedagog mayda va maishiy masalalardan uzoqlashib, taʼlimni rivojlantiradi.
O‘zimdan kelib chiqib aytadigan bo‘lsam, o‘tgan 2022-yilda o‘qitgan shogirdlarim orasida OTMlarga kirish darajasi 85-90 foizni tashkil etdi.
Tarix fani nega kerak?
Ijtimoiy tarmoqlarda ayrim bloger va olimlar orasida tarix, umuman ijtimoiy fanlar o‘qitilishi bo‘yicha tortishuvlarga ko‘zim tushadi. Baʼzilar tarixni o‘qitish bizga nima beradi, degan savolni ham o‘rtaga tashlaydi.
Tarix fani yaxshi o‘qitilsa, aholining ijtimoiy ongi o‘sadi, atrofdagi voqealarga befarq bo‘lmaydi. Jamiyat va davlat o‘rtasidagi jarlik vujudga kelmaydi. Tarixni yaxshi bilgan odam demokratiya va uning asosi qandayligi, qadimgi Gretsiya yoki Rimdagi tuzumning hozirgilaridan farqi qanaqaligi, buyuk fransuz burjua inqilobi, sanoat inqiloblari nima berganini sintez qila oladi.
Shuningdek, zamonamizda kechayotgan Rossiya va Ukraina o‘rtasidagi harbiy mojaro va unga bo‘lgan munosabat ham tarixni o‘qitish va undan ibrat olish zaruriyatini ko‘rsatadi.
Tarix bizga hozir va kelajakda qanday yashashni o‘rgatadi, desam mubolag‘a bo‘lmaydi.
“Tarix takror bilan o‘rganiiladi”
Tarixni o‘qitishda nimalarga eʼtibor berish kerak degan savollar ko‘p beriladi. Tarix — sanoqsiz voqealar, sonlar, yillar, faktlarni o‘z ichiga olgan ulkan fan. Shu paytgacha ushbu fan doirasida minglab darslik va qo‘llanmalar yaratilgan. Ular orasida xolis yozilganlari ham, propaganda (tashviqot) asosida yaratilganlari ham bor. Masalan, Sobiq sovet davrida darsliklar ko‘proq o‘zida Rossiya tarixini aks ettirar edi. Ularda Rossiya imperiyasi bilan bog‘liq voqealar batafsil yoritilgan. Boshqa respublikalar bo‘yicha mavzularga kam o‘rin berilgan.
Tarixiy faktlarni eslab qolish va yodda tutish mushkul ish. Bu fanda muvaffaqiyatga erishishni dastlab xotira va zehnni kuchaytirishdan boshlash kerak. Shunday o‘quvchilar bor — bugungi mavzuni to‘liq yod oladi, bir haftadan keyin so‘ralsa, hech narsani bilmaganday o‘tiradi. Yaʼni o‘qiganlari esida qolmaydi.
Test imtihonlarida tarix fani savollari murakkab bo‘ladi. Bunda bittagina raqam yoki so‘z abituriyentni adashtirishi mumkin.
Men darsni takrorlash va qaytarishlar orqali tashkil qilaman. O‘quv yil yakunlanayotgan may oyida yil boshida o‘tilgan mavzularni ham savol-javob qilaman. Natijada o‘quvchi miyasini rivojlantirish uchun tinimsiz shug‘ullanishga majbur bo‘ladi.
Har 3-4 darsdan so‘ng, o‘quvchilar o‘rtasida test sinovlari o‘tkazaman. Testlarni darsliklar asosida o‘zim tuzib chiqaman. Tez-tez sinovdan o‘tib turgan o‘quvchi ijobiy maʼnoda aytganda “jangovar” kayfiyatda bo‘ladi.
Izoh (0)