Тарих ва ҳуқуқшунослик фанлари ўқитувчиси Акмал Мадиев 2001 йилдан бери Қашқадарё вилояти, Китоб туманида жойлашган 2-ихтисослаштирилган мактаб интернатида фаолият юритиб келади. Муаллим яқинда Мактабгача ва мактаб таълими вазири устамаси бўйича имтиҳонда 100 фоизлик натижа қайд этиб, ғолиб бўлди ва ойлик-маошига қўшимча беш миллион сўмлик устамани қўлга киритди.
Акмал Мадиевнинг мингдан ортиқ шогирди ОТМларга киришга муваффақ бўлган, улар асосан, давлат сиёсий бошқаруви, суд, прокуратура, ички ишлар, таълим соҳасида меҳнат қилади.
Муаллим “Дарё” мухбирига берган интервьюсида ўқитувчилик машаққатлари, таълим, ўзгараётган Конституция тўғрисидаги фикрлари билан ўртоқлашди.
“Конституцияга мен ҳам таклиф берганман”
Янгиланаётган қомусни давлатимиз тарихидаги муҳим сиёсий жарайон дея айта оламан. Бу борада мен ҳам ўз таклифларимни бердим. Бошқа таклиф этилаётган ўзгаришлар ичида ҳам халқимиз ҳаётига катта таъсир ўтказадиган ўзгаришлар бор.
Амалдаги Конституциянинг 41-моддаси бепул таълимга бағишланади. Янги таклиф этилётган моддада фақат умумий таълим эмас, мактабдан ташқари, қўшимча таълим ҳақида ҳам гап боради. Бу жуда муҳим. Чунки бола учун фақат мактаб таълими етарли бўлмаслиги мумкин. Ўқувчининг етук бўлиши учун қўшимча таълим жуда муҳим.
Конституцияда яна бир жиҳат – кишининг судлангани унинг авлодларига таъсир қилмаслиги белгиланмоқда. Аввал яқин қариндоши бир неча ой “ўтирган” бўлса-да, ўзига боғлиқ бўлмаган равишда орзу қилган касби (масалан ички ишлар) соҳасида ишлай олмаган ёшларни кўп кўрганмиз. Бу нарсага чек қўйилиши катта ислоҳотдир.
Янги қомусда сенаторлар сони кескин қисқармоқда. Амалдаги 100 сенатор ўрнига 65 сенатор таклиф этиляпти. Сон эмас, сифат ортидан қувиш, чиқарилаётган қонунлар аҳамиятини оширади, қолаверса, давлат бюджети сарфи камаяди.
Энг катта ўзгаришлардан бири 1-моддада бўлмоқда. Ўзбекистон суверен, демократик шунингдек, дунёвий, ижтимоий давлатга айланмоқда. Шу жойида ижтимоий деган сўзга эътибор беринг. Ижтимоий ҳимояни давлат томонидан фуқароларга тақдим этиладиган моддий ва маънавий ёрдам мажмуи деса ҳам бўлади. Аҳолини ижтимоий қўллаб - қувватлаш ошади, ҳар бир фуқаро ўз ҳаётида ижобий ўзгаришларни сеза бошлайди.
“Маошим минг долларга етди”
Вазир устамаси бўйича имтиҳонда қатнашдим. Қарши шаҳрида ўтказилган жарайонда барча саволларга жавоб бериб, 100 фоизлик натижа кўрсатдим, суҳбатдан ҳам муваффақиятли ўтдим.
Натижада ойлигим қарийб минг долларга етди. Бундан ташқари, дарсдан сўнг, ўқувчиларга қўшимча дарс машғулотлари ўтаман. Ўқитувчининг моддий ҳолати яхши бўлса, дарс сифати ҳам кескин ошади, педагог майда ва маиший масалалардан узоқлашиб, таълимни ривожлантиради.
Ўзимдан келиб чиқиб айтадиган бўлсам, ўтган 2022 йилда ўқитган шогирдларим орасида ОТМларга кириш даражаси 85-90 фоизни ташкил этди.
Тарих фани нега керак?
Ижтимоий тармоқларда айрим блогер ва олимлар орасида тарих, умуман ижтимоий фанлар ўқитилиши бўйича тортишувларга кўзим тушади. Баъзилар тарихни ўқитиш бизга нима беради, деган саволни ҳам ўртага ташлайди.
Тарих фани яхши ўқитилса, аҳолининг ижтимоий онги ўсади, атрофдаги воқеаларга бефарқ бўлмайди. Жамият ва давлат ўртасидаги жарлик вужудга келмайди. Тарихни яхши билган одам демократия ва унинг асоси қандайлиги, қадимги Греция ёки Римдаги тузумнинг ҳозиргиларидан фарқи қанақалиги, буюк француз буржуа инқилоби, саноат инқилоблари нима берганини синтез қила олади.
Шунингдек, замонамизда кечаётган Россия ва Украина ўртасидаги ҳарбий можаро ва унга бўлган муносабат ҳам тарихни ўқитиш ва ундан ибрат олиш заруриятини кўрсатади.
Тарих бизга ҳозир ва келажакда қандай яшашни ўргатади, десам муболаға бўлмайди.
“Тарих такрор билан ўрганиилади”
Тарихни ўқитишда нималарга эътибор бериш керак деган саволлар кўп берилади. Тарих — саноқсиз воқеалар, сонлар, йиллар, фактларни ўз ичига олган улкан фан. Шу пайтгача ушбу фан доирасида минглаб дарслик ва қўлланмалар яратилган. Улар орасида холис ёзилганлари ҳам, пропаганда (ташвиқот) асосида яратилганлари ҳам бор. Масалан, Собиқ совет даврида дарсликлар кўпроқ ўзида Россия тарихини акс эттирар эди. Уларда Россия империяси билан боғлиқ воқеалар батафсил ёритилган. Бошқа республикалар бўйича мавзуларга кам ўрин берилган.
Тарихий фактларни эслаб қолиш ва ёдда тутиш мушкул иш. Бу фанда муваффақиятга эришишни дастлаб хотира ва зеҳнни кучайтиришдан бошлаш керак. Шундай ўқувчилар бор — бугунги мавзуни тўлиқ ёд олади, бир ҳафтадан кейин сўралса, ҳеч нарсани билмагандай ўтиради. Яъни ўқиганлари эсида қолмайди.
Тест имтиҳонларида тарих фани саволлари мураккаб бўлади. Бунда биттагина рақам ёки сўз абитуриентни адаштириши мумкин.
Мен дарсни такрорлаш ва қайтаришлар орқали ташкил қиламан. Ўқув йил якунланаётган май ойида йил бошида ўтилган мавзуларни ҳам савол-жавоб қиламан. Натижада ўқувчи миясини ривожлантириш учун тинимсиз шуғулланишга мажбур бўлади.
Ҳар 3-4 дарсдан сўнг, ўқувчилар ўртасида тест синовлари ўтказаман. Тестларни дарсликлар асосида ўзим тузиб чиқаман. Тез-тез синовдан ўтиб турган ўқувчи ижобий маънода айтганда “жанговар” кайфиятда бўлади.
Изоҳ (0)