O‘zbekistonda asosiy oziq-ovqat mahsulotlariga sun’iy talab yuzaga kelganda tahlil o‘tkaziladi

Vazirlar Mahkamasi qarori bilan “Asosiy turdagi oziq-ovqat va zarur mahsulotlar narxlarining keskin tebranishi davrida asossiz oshirilmasligi bo‘yicha tizimli nazorat o‘rnatish va zarur choralar ko‘rish tartibi to‘g‘risida”gi nizom tasdiqlandi.

Nizomga ko‘ra, narxlarning keskin tebranishi holatlari yoki bozorda ajiotaj talab yuzaga kelganda vakolatli organ tomonidan tahlil o‘tkaziladi. Asosiy oziq-ovqat mahsulotlari narxlarining keskin tebranish davri ushbu mahsulotlarning narxi oxirgi 30 kungacha bo‘lgan davrda Markaziy bankning asosiy stavkasiga teng yoki undan yuqori darajada oshganda yoki bozorda ajiotaj talab yuzaga kelganda, 6 oygacha bo‘lgan muddatga Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilanadi.

Asosiy turdagi tovarlar narxlarining o‘zgarish dinamikasini kuzatib borish maqsadida muntazam ravishda:

• bozorlar, savdo komplekslarida, chakana savdo tarmoqlarida, birjalarda kunlik shakllangan narxlar to‘g‘risidagi ma’lumotlarni;
• statistika va bojxona organlari ma’lumotlarini (ma’lumot, byulleten va boshqalarni);
• ommaviy axborot vositalari hamda ijtimoiy tarmoqlardagi ma’lumotlarni;
• qonunchilik hujjatlarida taqiqlanmagan boshqa manbalardan ma’lumotlarni to‘plash orqali monitoring o‘tkazib boradi.

Bozorda mahsulotlar (tovarlar)ning sun’iy taqchilligini keltirib chiqargan alomatlar aniqlanganda, vakolatli organ xo‘jalik yurituvchi subyektlarning binolariga bevosita kirib, ombordagi mavjud zaxiralarni xatlovdan o‘tkazadi.

Nizom qoidalari yuqori likvidli va monopol turdagi mahsulotlar, xomashyo va materiallar hamda ushbu quyidagi ijtimoiy ahamiyatga ega bo‘lgan asosiy turdagi oziq-ovqat mahsulotlariga nisbatan tatbiq etiladi:

• bug‘doy va un;
• qolipli non;
• mol go‘shti;
• parranda go‘shti;
• tuxum;
• paxta yog‘i;
• kungaboqar yog‘i;
• guruch;
• shakar;
• sut (qadoqlangan).

Ma’lumot uchun, ajiotaj talab — bozordagi shov-shuv va vahima ta’sirida sun’iy paydo bo‘ladigan va shiddat bilan ortib boradigan talab. U aholi o‘rtasida mish-mishlar tarqatish, reklama vositasida muayyan tovarlarga o‘ta yuqori baho berish orqali iste’molchi ruhiyatiga ta’sir etish, tovarlarga bo‘lgan g‘oyat katta qiziqish, qimmatchilik va qahatchilik xavfi, har xil shov-shuvlar ta’sirida pulni tovar zaxiralariga aylantirishga intilish oqibatida yuzaga keladi.

Ajiotaj talab ta’sirida tovar taklifi talabdan orqada qolib, bozor muvozanati buziladi, tovarlar taqchilligi g‘oyat kuchayib ketadi.