Ўзбекистонда асосий озиқ-овқат маҳсулотларига сунъий талаб юзага келганда таҳлил ўтказилади

Вазирлар Маҳкамаси қарори билан «Асосий турдаги озиқ-овқат ва зарур маҳсулотлар нархларининг кескин тебраниши даврида асоссиз оширилмаслиги бўйича тизимли назорат ўрнатиш ва зарур чоралар кўриш тартиби тўғрисида»ги низом тасдиқланди.

Низомга кўра, нархларнинг кескин тебраниши ҳолатлари ёки бозорда ажиотаж талаб юзага келганда ваколатли орган томонидан таҳлил ўтказилади. Асосий озиқ-овқат маҳсулотлари нархларининг кескин тебраниш даври ушбу маҳсулотларнинг нархи охирги 30 кунгача бўлган даврда Марказий банкнинг асосий ставкасига тенг ёки ундан юқори даражада ошганда ёки бозорда ажиотаж талаб юзага келганда, 6 ойгача бўлган муддатга Вазирлар Маҳкамаси томонидан белгиланади.

Асосий турдаги товарлар нархларининг ўзгариш динамикасини кузатиб бориш мақсадида мунтазам равишда:

• бозорлар, савдо комплексларида, чакана савдо тармоқларида, биржаларда кунлик шаклланган нархлар тўғрисидаги маълумотларни;
• статистика ва божхона органлари маълумотларини (маълумот, бюллетен ва бошқаларни);
• оммавий ахборот воситалари ҳамда ижтимоий тармоқлардаги маълумотларни;
• қонунчилик ҳужжатларида тақиқланмаган бошқа манбалардан маълумотларни тўплаш орқали мониторинг ўтказиб боради.

Бозорда маҳсулотлар (товарлар)нинг сунъий тақчиллигини келтириб чиқарган аломатлар аниқланганда, ваколатли орган хўжалик юритувчи субъектларнинг биноларига бевосита кириб, омбордаги мавжуд захираларни хатловдан ўтказади.

Низом қоидалари юқори ликвидли ва монопол турдаги маҳсулотлар, хом ашё ва материаллар ҳамда ушбу қуйидаги ижтимоий аҳамиятга эга бўлган асосий турдаги озиқ-овқат маҳсулотларига нисбатан татбиқ этилади:

• буғдой ва ун;
• қолипли нон;
• мол гўшти;
• парранда гўшти;
• тухум;
• пахта ёғи;
• кунгабоқар ёғи;
• гуруч;
• шакар;
• сут (қадоқланган).

Маълумот учун, ажиотаж талаб — бозордаги шов-шув ва ваҳима таъсирида сунъий пайдо бўладиган ва шиддат билан ортиб борадиган талаб. У аҳоли ўртасида миш-мишлар тарқатиш, реклама воситасида муайян товарларга ўта юқори баҳо бериш орқали истеъмолчи руҳиятига таъсир этиш, товарларга бўлган ғоят катта қизиқиш, қимматчилик ва қаҳатчилик хавфи, ҳар хил шов-шувлар таъсирида пулни товар захираларига айлантиришга интилиш оқибатида юзага келади.

Ажиотаж талаб таъсирида товар таклифи талабдан орқада қолиб, бозор мувозанати бузилади, товарлар тақчиллиги ғоят кучайиб кетади.