Noqonuniy tamaki mahsulotlari sotganlarga qanday chora ko‘riladi? Davlat soliq qo‘mitasi mutaxassislari javob berdi

O‘zbekistonda yashirin iqtisodiyot, xususan, noqonuniy tamaki mahsulotlari aylanmasiga qarshi kurashish doimgidan-da dolzarb bo‘lib bormoqda. Sababi so‘ngi 2 yil ichida respublikada tamaki mahsulotlarining noqonuniy aylanmasi hajmi 4 foizdan 15 foizga ortgan.

Davlat soliq qo‘mitasi boshqarma bosh inspektori Salimjon Mamatqulovning “Daryo”ga ma’lum qilishicha, qo‘mita xodimlari tomonidan joriy yil davomida bir qator noqonuniy tamaki mahsulotlari savdosiga chek qo‘yilgan.

“O‘zbekistonda 2022-yilning o‘tgan davrida 19 ta holatda 67 million 400 ming so‘mlik noqonuniy tamaki mahsulotlari savdodan olib qo‘yildi. Bunga ayrim “tadbirkorlar” tamakini noqonuniy savdoga qo‘ygani sabab bo‘lgan. Hukumatning 2021-yil 7-yanvardagi qaroriga asosan, sayyor soliq tekshiruvlarini o‘tkazish to‘g‘risidagi nizom tasdiqlangan. Unga muvofiq, sayyor soliq tekshiruvi o‘tkazish tartibi belgilangan”, – dedi mutaxassis.

Salimjon Mamatqulovning aytishicha, tamaki mahsulotlari sotish litsenziya asosida amalga oshiriladigan faoliyat emas.

“O‘zbekistonda tamaki mahsulotlari sotish uchun faqat yuridik shaxslarga ruxsat berilgan. Respublikada tamaki ishlab chiqaruvchi korxonalar bor. Qonunchilikka ko‘ra, ulardan mahsulot sotib olish pul ko‘chirish yo‘li bilan amalga oshirilishi lozim. Yuridik shaxslar onlayn nazorat kassa bilan ta’minlangan bo‘lishi shart”, – dedi u.

Davlat soliq qo‘mitasi departament bosh inspektori Otabek Tangriberganovning ma’lum qilishicha, sohada noqonuniy tamaki mahsulotlari savdosiga chek qo‘yish yo‘lidagi muhim qadamlardan biri markirovkalash tizimidir.

“Noqonuniy olib kirilgan tamaki mahsulotlari aksiz markasiz bo‘ladi. Aksiz markasi yo‘qmi, demak davlatga aksiz solig‘i ham to‘lanmagan. Shuning hisobiga bunday tovarlar narxi arzon. Inson sog‘lig‘iga juda salbiy ta’sir qilishi mumkin. Qayerdan kelib chiqishi ham noma’lum. Sotilayotgan bo‘lsa, bu haqda manzil, qanday mahsulotni noqonuniy sotilayotgani haqida soliq organlariga xabar berish lozim. Soliq tekshiruvlari o‘tkazilib, belgilangan tartibda noqonuniy mahsulotlar olinadi. Qolaversa, sigareta qutisida mahsulot sog‘liq uchun zararli ekanini ifodalovchi ogohlantiruvchi belgilar bo‘lishi ham shart. Agar ular bo‘lmasa, mahsulot qalbaki hisoblanadi.

Soliq kodeksining 227-prim 1-moddasiga asosan, bunday xatti-harakatlar tadbirkorlik subyektining oldingi chorak sof tushumi miqdorida jarima solishga sabab bo‘ladi. Masalan, bir dona sigareta yoki boshqa tamaki hamda alkogol mahsulotidan qoladigan foyda 5-10 ming so‘m bo‘lsa, korxonaning oldingi chorak sof tushumi turlicha, masalan, 50-100 million so‘m yoki milliard so‘m bo‘lishi mumkin. O‘sha sof tushumining jami miqdori jarimaga tortiladi. Bu juda ham katta miqdordagi jarima. Shuning uchun tadbirkorlardan savdo va markirovka qoidalariga rioya qilishni iltimos qilamiz”, – deydi bosh inspektor.