Ноқонуний тамаки маҳсулотлари сотганларга қандай чора кўрилади? Давлат солиқ қўмитаси мутахассислари жавоб берди

Ўзбекистонда яширин иқтисодиёт, хусусан, ноқонуний тамаки маҳсулотлари айланмасига қарши курашиш доимгидан-да долзарб бўлиб бормоқда. Сабаби сўнги 2 йил ичида республикада тамаки маҳсулотларининг ноқонуний айланмаси ҳажми 4 фоиздан 15 фоизга ортган.

Давлат солиқ қўмитаси бошқарма бош инспектори Салимжон Маматқуловнинг «Дарё»га маълум қилишича, қўмита ходимлари томонидан жорий йил давомида бир қатор ноқонуний тамаки маҳсулотлари савдосига чек қўйилган.

«Ўзбекистонда 2022 йилнинг ўтган даврида 19 та ҳолатда 67 миллион 400 минг сўмлик ноқонуний тамаки маҳсулотлари савдодан олиб қўйилди. Бунга айрим «тадбиркорлар» тамакини ноқонуний савдога қўйгани сабаб бўлган. Ҳукуматнинг 2021 йил 7 январдаги қарорига асосан, сайёр солиқ текширувларини ўтказиш тўғрисидаги низом тасдиқланган. Унга мувофиқ, сайёр солиқ текшируви ўтказиш тартиби белгиланган», – деди мутахассис.

Салимжон Маматқуловнинг айтишича, тамаки маҳсулотлари сотиш лицензия асосида амалга ошириладиган фаолият эмас.

«Ўзбекистонда тамаки маҳсулотлари сотиш учун фақат юридик шахсларга рухсат берилган. Республикада тамаки ишлаб чиқарувчи корхоналар бор. Қонунчиликка кўра, улардан маҳсулот сотиб олиш пул кўчириш йўли билан амалга оширилиши лозим. Юридик шахслар онлайн назорат касса билан таъминланган бўлиши шарт», – деди у.

Давлат солиқ қўмитаси департамент бош инспектори Отабек Тангрибергановнинг маълум қилишича, соҳада ноқонуний тамаки маҳсулотлари савдосига чек қўйиш йўлидаги муҳим қадамлардан бири маркировкалаш тизимидир.

«Ноқонуний олиб кирилган тамаки маҳсулотлари акциз маркасиз бўлади. Акциз маркаси йўқми, демак давлатга акциз солиғи ҳам тўланмаган. Шунинг ҳисобига бундай товарлар нархи арзон. Инсон соғлиғига жуда салбий таъсир қилиши мумкин. Қаердан келиб чиқиши ҳам номаълум. Сотилаётган бўлса, бу ҳақда манзил, қандай маҳсулотни ноқонуний сотилаётгани ҳақида солиқ органларига хабар бериш лозим. Солиқ текширувлари ўтказилиб, белгиланган тартибда ноқонуний маҳсулотлар олинади. Қолаверса, сигарета қутисида маҳсулот соғлиқ учун зарарли эканини ифодаловчи огоҳлантирувчи белгилар бўлиши ҳам шарт. Агар улар бўлмаса, маҳсулот қалбаки ҳисобланади.

Солиқ кодексининг 227-прим 1-моддасига асосан, бундай хатти-ҳаракатлар тадбиркорлик субъектининг олдинги чорак соф тушуми миқдорида жарима солишга сабаб бўлади. Масалан, бир дона сигарета ёки бошқа тамаки ҳамда алкоголь маҳсулотидан қоладиган фойда 5-10 минг сўм бўлса, корхонанинг олдинги чорак соф тушуми турлича, масалан, 50-100 миллион сўм ёки миллиард сўм бўлиши мумкин. Ўша соф тушумининг жами миқдори жаримага тортилади. Бу жуда ҳам катта миқдордаги жарима. Шунинг учун тадбиркорлардан савдо ва маркировка қоидаларига риоя қилишни илтимос қиламиз», – дейди бош инспектор.