Taniqli kompozitor Sultonali Rahmatov “Sevimli” telekanalining “Mashhurlar” ko‘rsatuviga bergan intervyusida uning taronalari mualliflik huquqisiz davlat telekanallarida foydalanilayotgani, birinchi konsert dasturini o‘tkazishga 70 000 dollar puli ketgani, albomini chet elga 300 000 dollarga sotgani, Rossiyadan taklif bo‘lgani, muxlisi unga Mercedes-Benz avtomashinasini sovg‘a qilgani va hozirgi yosh bastakorlar nima sababdan tanilmayotgani to‘g‘risida gapirdi.
“Qonun-qoida chiqarilib qo‘yilgan, faqat nomiga”
“Qo‘shiqlarimda mualliflik huquqi ko‘p buzilgan. Chet el emas, butun respublikadagi televideniyelar hammasi so‘ramasdan, shartnoma qilmasdan foydalanyapti, birortasi bilan shartnomam yo‘q. Mayli, ishlatilsin, qarshiligim yo‘q, hammasi qonuniy bo‘lsin, men sifatni o‘ylayapman.
Masalan, 1997-yilda “Sharq taronalari” musiqasini yozganimda ertasi kundan boshlab televideniyeda namoyish etila boshladi. Qo‘yganda ham mayli, juda past sifatda qo‘ydi. Bordim, so‘radim, nima uchun mening musiqamni past sifatda qo‘ydingiz, dedim. So‘raganda ham berar edim. O‘ninchi nusxasini qo‘ygan, juda ham sifati past. Agar shunday qilsa, viloyat televideniyelarining o‘zi ham rivojlanadi.
Hozir musiqaning tijorat tomoniga o‘tishimiz kerak, tijorat degani bu — sifat. Kimga ko‘proq pul bersangiz, yaxshi narsa keladi, qo‘yilganda ham o‘zini ko‘proq oqlaydi. Shuning uchun ham bitta klipni suratga olish, aylantirish ham katta pul turadi. Ularni aylantirish uchun nima qilish kerak? Qonun-qoida chiqarilib qo‘yilgan, faqat nomiga, shuning uchun ishlamayapti”, — deydi kompozitor.
“Haligacha dunyoning ko‘plab mamlakatlaridan xatlar keladi”
“Shu tomondan omadim keldi, katta orkestr bilan konsert berish hammaga ham emas. Shogirdlarim ham bunga harakat qildi, kuchi yetmadi, sababi — mablag‘. Mualliflik yo‘q, yaxshi ham Allohga behisob shukr deyman, pulim bo‘lgani uchun konsert qo‘ydim, pulim bo‘lmaganida men o‘sha konsertni qo‘ya olmas edim. Unisi, bunisi harakat qilyapti, lekin pul bo‘lishi kerak, hammasi mablag‘ga borib taqaladi. Bu sistemani ildizidan qurish kerak, tepadan sistemani yo‘lga qo‘ygandan keyin hammasini ishga tushirishsa, har bir bir musiqaning mualliflik huquqi bo‘lsa, har bir ijodkor pulini oladi va shu tomondan rag‘batlantiriladi.
Mana, masalan birinchi konsertimga 70 000 dollardan ortiq pul ketdi. Oddiy bitta kompozitor shuncha pulni qayerdan olishi mumkin? Yaxshi ham albomimni chet elga 300 000 dollarga sotganimni evaziga shu konsertni qildim. Agar pulim bo‘lmaganda qilolmas edim. Bizning rahbariyatdagilar, men ochig‘ini aytaman, yordam berish kerak deyishyapti, biroq hali ham yordam berishgani yo‘q.
Men dunyoni zabt etishim mumkin, qo‘limdan keladi. Haligacha dunyoning ko‘plab mamlakatlaridan xatlar keladi. Birortasi ham yordam bergani yo‘q, unda qanaqasiga san’at, mualliflik huquqi rivojlanadi? Hech narsa rivojlanmaydi, bitta men emas, misol keltirdim. Bu yerda propagandani kuchaytirish kerak”, — deydi Sultonali Rahmonov.
Sultonali Rahmatov chet eldan hamkor qidirayotgani va unga bo‘lgan takliflar haqida
“Men umid qilaman, hozir O‘zbekistondan emas, chet eldan hamkorlarni qidiryapman. Rossiyadan taklif qilishgan edi, men O‘zbekistonimiz boy dedim. Bizda boyvachchalar, milliarderlar ko‘p, lekin ular san’atni mensimaydi ham, tushunmaydi ham. Mana, ulug‘ olimlarni olaylik, kinolarda ko‘raman.boshida qiyin, bitta olimni jinni deyishadi. Chiqib bo‘lgandan keyin zo‘r ekan, deyishadi. Bizga yordam beradi, qachonki, men hozir Yevropaga chiqib konsert beray, darrov yordam berish kerak deyishadi. Yordamni qiynalayotgan, chiqayotganga berish kerak. Masalan, bizda bitta mashhur san’atkor boshida qiynaldi, Yevropaga borib tanlovda qatnashib mashhur bo‘ldi.
Keyin bitta oligarx chaqirib nima yordam beray deyapti. U esa yordam kerak emas deb aytgan, yordam qiynalayotgan insonga kerak. Men yordam so‘radim, qo‘limga bermasdan xarajatlarini qilishini aytdim. Katta mablag‘, men qanday qilib Nexia’ning puliga Mercedes sotib olaman? Menga katta pul kerak, butun dunyoga chiqmoqchiman.
Butun dunyoga chiqish uchun bazani yaratish kerak. Hozir Nexia’ni, Lacetti yoki Malibu’ni pulini so‘rashim mumkin, undan Mersedes, Bentley, Jaguar’ni farqi bor-ku. Yoki ular bilan tenglashtiryapmizmi? Aytmoqchimanki, Spark ham, Malibu ham zo‘r mashina, lekin bu yoqqa ham qarab ketish kerak. Mening orkestrim O‘zbekiston bo‘yicha eng zo‘r orkestr. Uni yig‘ish oson bo‘lmagan”, — deydi Sultonali Rahmatov.
“Orkestr tuzish, har bitta kiyimini to‘g‘rilash uchun pul sarfladim”
“Men imkonim boricha qildim, Alloh menga shu narsani berdi. Orkestr tuzish, har bitta kiyimini to‘g‘rilash uchun pul sarfladim. Buni esa Rossiyaga sotgan albomimni evaziga qildim. Mening ham qo‘limdan yaxshi mashina minish kelar edi. Biroq men shuni qilmadim, mashinam bor, menga Mercedes sovg‘a qilishgan edi. Bojxona to‘lovlari katta bo‘lgani uchun olib kela olmadik. Keyingi yil o‘sha rossiyalik muxlisim shu yerdan mashina olib berdi. Men hamma narsani ijodga tashladim. Uni qildim, buni qildim, bularning hech qaysi tekinga kelgani yo‘q. Konservatoriyaga ham gapirdim, qilishganmi, yo‘qmi bilmadim. Hozir ‘oranjirovka’siz san’at yo‘q.
Ashula qilasizmi, kuy yoki raqs qilasizmi, bari bir ‘oranjirovka’ kerak. O‘sha paytda rahbariyatga aytdim. Bolalarni hammasi uni ko‘chadan o‘rganadi, men ham ko‘chadan o‘rganganman. Bir ikkitasi keldi, studiyaga borib o‘rganishi kerakligini aytsam, qayerdan, kimdan deydi. Eng muhim narsa yo‘q, bastakorlik fakultetidagi kompozitorlarga yo‘nalishni alohida ochish kerak deganman, bunga 15 yil bo‘ldi. Nima bo‘ldi hozir, shunday bo‘lsa hech narsaga ulgurishmaydi”, — deydi kompozitor.
“Mashhur bo‘lib turib men yordam so‘rayapman, yoshlarni aytmasa ham bo‘ladi. Yosh san’atkorlarda ayb yo‘q, propaganda va televideniyeni to‘g‘rilab qo‘ying. Sistemani to‘g‘rilab qo‘yib so‘rasa bo‘ladi, mana, sening g‘ishting bor, sementing, quming bor, nimaga uy qurmayapsan deb so‘rasa bo‘ladi. Uylarning dizaynini televizorga qo‘ying, shundan ilhom keladi. Masalan, televizorda kimningdir musiqasini eshitib, zo‘r deb aytadi. Undan zo‘r qilib yaratadi, qani shu? Masalan, men Maykl Jeksonga qiziqaman va uning hayoti haqida bilaman.
Betxoven, Motsart qanday chiqqan, boshqasi qanday chiqqan, tarixini o‘rganib chiqqanman, chunki qiziqqanman. Bu yerda hozir zo‘r musiqa bo‘lsa festivalga chiqish niyatim bor, unga tayyorlanaman, festivalda ham to‘g‘ri chiqish qilish kerak. Shunchaki festival deyish kerak emas”, — deydi Sultonali Rahmatov.
Mavzuga doir:
- “Unga qo‘l ko‘targanimdan afsusdaman”. Taniqli kompozitor Sultonali Rahmatov xonanda Nilufar Saidova bilan ajrashishi sababi haqida (video).
- Madaniyat vazirining Sherali Jo‘rayev bilan dueti va Murod Xonto‘rayev oilasiga mukofot. 20 yillik “zapret”dan so‘ng o‘tkazilgan “Zamin yulduzlari” taqdirlash marosimidan reportaj (foto, video).
- “ ‘Osmondagi bolalar-3’da suratga tushmoqchiman”. Dilnoza Kubayeva aktrisalikni tark etib, xonandalik qilmoqchiligi haqidagi mish-mishlarga izoh berdi (video).
- Oila qurib, so‘ng ajrashgan o‘zbekistonlik mashhurlar (foto).
Izoh (0)