Shanxay hamkorlik tashkiloti (SHHT) ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish masalalariga katta ahamiyat berib, ularni barqaror rivojlanishning asosiy elementlaridan biri deb hisoblaydi. SHHT tomonidan qabul qilingan ta’sis hujjatlarida — Shanxay Deklaratsiyasi (2001) va Xartiya (2002) — ekologiya sohadagi hamkorlik hamkorlikning asosiy maqsadlaridan biri sifatida belgilangan.
Ta’kidlash kerakki, SHHT xavfsizligi va barqaror rivojlanish masalalari bilan bevosita bog‘liq bo‘lgan ekologik masalalar tashkilotning barcha yakuniy hujjatlariga kiritila boshlandi. Masalan, SHHTga a’zo davlatlarning 2007 yil 16 avgustdagi Uzoq muddatli yaxshi qo‘shnichilik, do‘stlik va hamkorlik to‘g‘risidagi bitimining alohida moddasida tomonlar atrof-muhitni muhofaza qilish, ekologik xavfsizlikni ta’minlash, tabiiy resurslardan oqilona foydalanish sohasida hamkorlikni rivojlantirishi, ushbu sohalarda maxsus dastur va loyihalarni ishlab chiqish hamda amalga oshirish uchun zarur choralarni ko‘rishi belgilangan.
Hozirgi bosqichda SHHTning atrof-muhitni muhofaza qilish sohasidagi faoliyati 2005 yilda Sindao shahrida (Xitoy) bo‘lib o‘tgan sammitda qabul qilingan atrof-muhitni muhofaza qilish sohasidagi hamkorlik Konseptsiyasi doirasida amalga oshirilmoqda. Bu Konseptsiya ushbu sohadagi amaliy hamkorlikka qaratilgan birinchi hadli hujjat bo‘ldi. Uning asosiy maqsadi — “ekologik muvozanatni saqlash, qulay ekologiya va iqtisodiyotning ekologik rivojlanishini ta’minlash orqali har tomonlama, hamkorlikda amalga oshirilgan va barqaror xavfsizlikka erishishdir”. Hujjat ustida ishlash O‘zbekiston tomonining tashabbusi bilan boshlangan. Konseptsiya qabul qilingandan so‘ng uni amalga oshirish bo‘yicha harakatlar rejasi tasdiqlandi.
Belgilangan kun tartibini ilgari surish bo‘yicha amaliy ishlarni bajarish maqsadida 2014 yilda Xitoy hukumati ko‘magida SHHT atrof-muhitni muhofaza qilish bo‘yicha hamkorlik markazi tashkil etildi. 2019 yilda SHHT shaharlarining ekologik farovonligini rivojlantirish bo‘yicha maxsus dastur qabul qilingan bo‘lib, u atrof-muhit ifloslanishining oldini olish, iqlim o‘zgarishi oqibatlarini moslashtirish va yumshatish, megapolislarning ekologik xavfsizligini ta’minlash, chiqindilarni boshqarish va boshqa masalalarga qaratilgan. Tegishli idoralar rahbarlarining Kengashi, shuningdek atrof-muhitni muhofaza qilish masalalari bo‘yicha Ekspert ishchi guruhi kabi ish mexanizmlari doimiy ravishda ishlay boshladi.
Ekologik masalalar kun tartibini ilgari surish maqsadida SHHTga a’zo davlatlar doimiy ravishda yangi tadbirlarni o‘tkazish tashabbusi bilan chiqib kelmoqda. Xususan, Xitoy atrof-muhitni muhofaza qilish sohasida hamkorlik to‘g‘risidagi Bitim, ekologik rivojlanish instituti, axborot almashish platformasi va SHHTning ekologik innovatsiyalar bazasini yaratish haqidagi Kelishuvni ishlab chiqishni targ‘ib qilyapti. Qozog‘iston tashkilotga a’zo mamlakatlarning ekologik muammolari Reyestrini tuzish, SHHT ekotizimining raqamli xaritasini ishlab chiqish, Orol dengizining qurigan tubini fito-o‘rmon-melioratsiyasi Dasturini ishlab chiqish hamda alohida muhofaza etiladigan tabiiy hududlar va ekologik turizmni rivojlantirish dasturini tuzishni yoqlab chiqyapti. Tojikiston muzliklarni himoya qilish xalqaro jamg‘armasini tashkil etish, O‘zbekiston — SHHTning “Yashil kamar” dasturini ishlab chiqish va Orol mintaqasi ekologik muammolarini har tomonlama hal etishni (BMT Bosh Assambleyasi rezolyutsiyasi doirasida) qo‘llab-quvvatlashga chaqirmoqda. Hindiston innovatsiyalar va ekotizim-startaplari bo‘yicha ishchi guruh tuzishni taklif qilmoqda.
SHHTga a’zo davlatlar atrof-muhitni muhofaza qilish va ekologik toza texnologiyalarni joriy etish sohasida qo‘shma loyiha va dasturlarni amalga oshirish, "yashil" iqtisodiyotning solishtirma ulushini oshirish maqsadida xalqaro institutlar bilan faol muloqot o‘rnatish niyatida.Demak, masalaning dolzarbligidan kelib chiqib, ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish mavzusi haqli ravishda SHHTning Samarqandda o‘tadigan sammiti kun tartibida muhim o‘rin tutadi.
Markaziy Osiyo xalqaro instituti bo‘lim boshlig‘i Sh. Fayziyev, MOXI bosh tadqiqotchisi N. Xasanov
Izoh (0)