Prognozlashtirish va makroiqtisodiy tadqiqotlar instituti (PMTI) ekspertlari o‘zbekistonlik mehnat muhojirlari uchun yangi yo‘nalishlarni baholadi.
2021-yil yakunlariga ko‘ra O‘zbekistonga o‘tkazilgan pul mablag‘lari hajmi 8,1 mlrd dollarni tashkil qilgan. Buning 70 foizi yoki 5,6 mlrd dollari Rossiyadan o‘tkazilgan.
O‘sha yili Rossiyadagi o‘zbekistonlik mehnat muhojirlari soni 1,03 mln kishini tashkil qilgan.
2021-yilda har bir mehnat muhojirining oylik o‘tkazmasi 453 dollarni tashkil qilgan.
Muhojirlarni uyga qaytishga majbur qiluvchi har qanday iqtisodiy vaziyat mamlakatdagi ishsizlar sonini keskin oshiradi. Pul o‘tkazmalarining to‘xtashi kambag‘allikni yanada kuchaytiradi.
PMTI ekspertlarining tahlili natijasida quyidagi asosiy xulosalar chiqarildi:
- Ingliz tilini bilish, diplomatik vakolatxonaning mavjudligi, aviachiptalar narxi, shuningdek, borayotgan mamlakatda YIMning aholi jon boshiga ulushi mehnat muhojirligi uchun muhim omil.
- Donor mamlakatda diplomatik vakolatxonaning mavjudligi mehnat muhojirlarining ketishini 16 foizga oshiradi.
- Donor mamlakatlardagi ingliz tilini bilish talabi O‘zbekistondan ketayotgan mehnat muhojirlari oqimini 55 foizga kamaytiradi.
- Imkoniyat 8 foizdan 80 foizgacha bo‘lgan Polsha, Bolgariya, Litva, Chexiya, Fransiya, Germaniya va Buyuk Britaniya kabi mamlakatlar o‘zbekistonlik mehnat muhojirlari uchun eng maqbul yo‘nalishlar bo‘lishi mumkin.
- Singapur, Saudiya Arabistoni va Yaponiya kabi mamlakatlar 4 foizdan 49 foizgacha imkoniyatga ega. Ozarbayjon va Belarus MDH mamlakatlari orasida eng katta imkoniyatga ega ekanligi ma’lum bo‘ldi.
Ko‘p jihatdan Rossiyadagi mehnat muhojirlari o‘tkazadigan pul mablag‘lariga bog‘lanib qolish nafaqat mehnat bozori, balki butun respublikadagi vaziyatni yanada chuqurlashtiradi.
Shu sabablar tufayli ayni chog‘da ishchi kuchini eksport qilish uchun yangi imkoniyatlarni ko‘rib chiqish zarur.
Shuni qayd etish joizki, O‘zbekistondan asosan malaka darajasi yuqori bo‘lmagan, o‘rta-maxsus ta’limga ega ishchilar ketmoqda.
Ular qishloq xo‘jaligi, qurilish va qisman xizmat ko‘rsatish (sotuvchilar, bemorga qarovchilar, farroshlar va boshqalar) sohalarida mehnat qilmoqda.
Bugungi kunda O‘zbekiston dunyodagi 27 ta mamlakat bilan mehnat bitimlariga ega. Shunga qaramay, Rossiya, Qozog‘iston va Turkiya o‘zbekistonlik mehnat muhojirlari yo‘l olayotgan asosiy mamlakatlar bo‘lib qolmoqda.
PMTI ekspertlari tashqi mehnat muhojirligi imkoniyatlaridan foydalanishni baholash uchun xalqaro miqyosda ishchi kuchi ketishining gravitatsion modelidan foydalandi.
Bunda mehnat bitimlari, diplomatik vakolatxonalarning borligi, inflyatsiya, ishsizlik darajasi, o‘rtacha oylik maosh, aviachiptalar narxi, savdo sherikchiligi, vizalarning mavjudligi, masofa, ingliz tilini bilish indeksi, umumiy din kabi ko‘rsatkichlardan ham foydalanildi.
PMTI ekspertlari amalga oshirilgan hisob-kitoblar natijasida chora-tadbirlar va mexanizmlarni tatbiq etish bo‘yicha shunday takliflarni ishlab chiqdi:
- Xorijiy mamlakatlar bilan diplomatik, xususan ishchi kuchini eksport qilish sohasidagi kelishuvlarni kengaytirish, mehnat shartnomalarini tuzish va mehnat qilayotgan muhojirlarning huquqlarini himoya qilish.
- Maktabdan boshlab xorijiy tillarni, ayniqsa ingliz tilini o‘rgatishni sifat jihatidan yaxshilash. Mehnat muhojirligiga jo‘nash istagida bo‘lgan ko‘p sonli fuqarolarni ingliz tili kurslari bilan qamrab olish, mahallalarda ingliz tilini o‘rgatish bo‘yicha bepul kurslarni tashkil etish.
- Aviachiptalarni xarid qilishda Bandlikka ko‘maklashish jamg‘armasi yordamida chipta bahosining 50 foizini to‘lash yo‘li orqali mehnat muhojirlariga imtiyozlarni taqdim etish.
- Bandlik va mehnat munosabatlari vazirligi mehnat muhojirlarini jo‘natish uchun muhim, deb hisoblangan mamlakatlarning mehnat bozorini muntazam ravishda chuqur tahlil qilib borishi zarur.
- O‘zbekistondan chiqib ketayotgan mehnat muhojirlari haqidagi rasmiy hisobotni takomillashtirish zarur (chunki alohida vazirliklarning raqamlarida tafovut mavjud).
- Yevropa Ittifoqi mamlakatlariga ishga jo‘natuvchi xususiy bandlik agentliklari uchun litsenziya olishni soddalashtirish.
Izoh (0)