Прогнозлаштириш ва макроиқтисодий тадқиқотлар институти (ПМТИ) экспертлари ўзбекистонлик меҳнат муҳожирлари учун янги йўналишларни баҳолади.
2021 йил якунларига кўра Ўзбекистонга ўтказилган пул маблағлари ҳажми 8,1 млрд долларни ташкил қилган. Бунинг 70 фоизи ёки 5,6 млрд доллари Россиядан ўтказилган.
Ўша йили Россиядаги ўзбекистонлик меҳнат муҳожирлари сони 1,03 млн кишини ташкил қилган.
2021 йилда ҳар бир меҳнат муҳожирининг ойлик ўтказмаси 453 долларни ташкил қилган.
Муҳожирларни уйга қайтишга мажбур қилувчи ҳар қандай иқтисодий вазият мамлакатдаги ишсизлар сонини кескин оширади. Пул ўтказмаларининг тўхташи камбағалликни янада кучайтиради.
ПМТИ экспертларининг таҳлили натижасида қуйидаги асосий хулосалар чиқарилди:
- Инглиз тилини билиш, дипломатик ваколатхонанинг мавжудлиги, авиачипталар нархи, шунингдек, бораётган мамлакатда ЯИМнинг аҳоли жон бошига улуши меҳнат муҳожирлиги учун муҳим омил.
- Донор мамлакатда дипломатик ваколатхонанинг мавжудлиги меҳнат муҳожирларининг кетишини 16 фоизга оширади.
- Донор мамлакатлардаги инглиз тилини билиш талаби Ўзбекистондан кетаётган меҳнат муҳожирлари оқимини 55 фоизга камайтиради.
- Имконият 8 фоиздан 80 фоизгача бўлган Польша, Болгария, Литва, Чехия, Франция, Германия ва Буюк Британия каби мамлакатлар ўзбекистонлик меҳнат муҳожирлари учун энг мақбул йўналишлар бўлиши мумкин.
- Сингапур, Саудия Арабистони ва Япония каби мамлакатлар 4 фоиздан 49 фоизгача имкониятга эга. Озарбайжон ва Беларусь МДҲ мамлакатлари орасида энг катта имкониятга эга эканлиги маълум бўлди.
Кўп жиҳатдан Россиядаги меҳнат муҳожирлари ўтказадиган пул маблағларига боғланиб қолиш нафақат меҳнат бозори, балки бутун республикадаги вазиятни янада чуқурлаштиради.
Шу сабаблар туфайли айни чоғда ишчи кучини экспорт қилиш учун янги имкониятларни кўриб чиқиш зарур.
Шуни қайд этиш жоизки, Ўзбекистондан асосан малака даражаси юқори бўлмаган, ўрта-махсус таълимга эга ишчилар кетмоқда.
Улар қишлоқ хўжалиги, қурилиш ва қисман хизмат кўрсатиш (сотувчилар, беморга қаровчилар, фаррошлар ва бошқалар) соҳаларида меҳнат қилмоқда.
Бугунги кунда Ўзбекистон дунёдаги 27 та мамлакат билан меҳнат битимларига эга. Шунга қарамай, Россия, Қозоғистон ва Туркия ўзбекистонлик меҳнат муҳожирлари йўл олаётган асосий мамлакатлар бўлиб қолмоқда.
ПМТИ экспертлари ташқи меҳнат муҳожирлиги имкониятларидан фойдаланишни баҳолаш учун халқаро миқёсда ишчи кучи кетишининг гравитацион моделидан фойдаланди.
Бунда меҳнат битимлари, дипломатик ваколатхоналарнинг борлиги, инфляция, ишсизлик даражаси, ўртача ойлик маош, авиачипталар нархи, савдо шерикчилиги, визаларнинг мавжудлиги, масофа, инглиз тилини билиш индекси, умумий дин каби кўрсаткичлардан ҳам фойдаланилди.
ПМТИ экспертлари амалга оширилган ҳисоб-китоблар натижасида чора-тадбирлар ва механизмларни татбиқ этиш бўйича шундай таклифларни ишлаб чиқди:
- Хорижий мамлакатлар билан дипломатик, хусусан ишчи кучини экспорт қилиш соҳасидаги келишувларни кенгайтириш, меҳнат шартномаларини тузиш ва меҳнат қилаётган муҳожирларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилиш.
- Мактабдан бошлаб хорижий тилларни, айниқса инглиз тилини ўргатишни сифат жиҳатидан яхшилаш. Меҳнат муҳожирлигига жўнаш истагида бўлган кўп сонли фуқароларни инглиз тили курслари билан қамраб олиш, маҳаллаларда инглиз тилини ўргатиш бўйича бепул курсларни ташкил этиш.
- Авиачипталарни харид қилишда Бандликка кўмаклашиш жамғармаси ёрдамида чипта баҳосининг 50 фоизини тўлаш йўли орқали меҳнат муҳожирларига имтиёзларни тақдим этиш.
- Бандлик ва меҳнат муносабатлари вазирлиги меҳнат муҳожирларини жўнатиш учун муҳим, деб ҳисобланган мамлакатларнинг меҳнат бозорини мунтазам равишда чуқур таҳлил қилиб бориши зарур.
- Ўзбекистондан чиқиб кетаётган меҳнат муҳожирлари ҳақидаги расмий ҳисоботни такомиллаштириш зарур (чунки алоҳида вазирликларнинг рақамларида тафовут мавжуд).
- Европа Иттифоқи мамлакатларига ишга жўнатувчи хусусий бандлик агентликлари учун лицензия олишни соддалаштириш.
Изоҳ (0)