Ukrainadagi urush global rivojlanish istiqbollariga katta zarba berdi, deb yozadi The Economist.
Blokirovkalar va ko‘chmas mulk qiymati o‘sishining sekinlashishi iqtisodiyotning sobiq dvigateli bo‘lgan Xitoy energiyasini barbod qildi. Hududi kattaligi va salohiyatini hisobga olgan holda Hindiston global iqtisodiyotning keyingi dvigateli bo‘lishi mumkinmi?
Aprelda Xalqaro valyuta jamg‘armasi (XVJ) Hindiston yalpi ichki mahsuloti bu yil 8 foizdan ko‘proq o‘sishi mumkinligini taxmin qilgan. Bu yirik davlatlar orasida eng tez o‘sish sur’ati hisoblanadi.
Bunday tez o‘sish barqaror bo‘lsa, dunyoga katta ta’sir ko‘rsatadi. Ammo global iqtisodiyotning o‘zgaruvchan tuzilishi tufayli, Hindiston Xitoyning o‘rnini egallashi oson emas.
2000-yillarda Xitoy global o‘sishning qariyb uchdan bir qismi — Amerika va Yevropa Ittifoqini birlashtirgandan ko‘ra ko‘proq bo‘lgan.
Har yili yangi ishlab chiqarish quvvatlarini qo‘shib, bugungi Avstriya ishlab chiqarishi hajmiga teng kelgan.
2010-yillarga kelib Xitoyning hissasi qariyb ikki baravar ko‘paygan. 2000-yil boshidan pandemiya arafasigacha mamlakat dunyodagi asosiy tovarlarning eng yirik iste’molchisiga aylanib, jahon tovar eksportidagi ulushi 4 foizdan 13 foizga ko‘tarilgan.
Hindiston bunday ko‘rsatkichlarni takrorlay oladimi?
Hindiston dunyodagi oltinchi yirik iqtisodiyotga ega - 2000 yildagi Xitoy bilan bir xil. Bugungi kunda uning ishlab chiqarish hajmi taxminan yigirma yil avvalgi Xitoy darajasida.
Xitoy o‘rtacha yillik o‘sish sur’atini 9 foiz atrofida davom ettirgan. Hindiston xuddi shu davrda yiliga atigi 7 foizga o‘sdi.
Hindiston Bosh vaziri Narendra Modining 2016-yilda ba’zi banknotlarni muomaladan chiqarish haqidagi shok qarori kabi siyosat xatolari va makroiqtisodiy zaifliklar, jumladan, haddan tashqari kengaytirilgan moliya sektori bo‘lmaganida, bu osonroq kechishi mumkin edi.
Ukrainadagi urushdan oldin XVJ Hindiston bu yil 9 foizga o‘sishi mumkin deb taxmin qilgan edi. To‘g‘ri sharoitlarda Hindiston bunday stavkalarni barqaror ravishda boshqarishi mumkin.
Biroq Hindiston Xitoyning o‘rnini bosa olmaydi. Muammolardan biri shundaki, jahon iqtisodiyoti avvalgidan ancha katta, shuning uchun Hindiston yalpi ichki mahsulotining o‘sishi global o‘sishni rag‘batlantirmaydi.
Yillik 9 foizlik barqaror o‘sish hindistonliklarning hayotini sezilarli darajada yaxshilaydi. Shu bilan birga, global iqtisodiy va siyosiy kuchlar muvozanatini sezilarli darajada o‘zgartiradi.
Ammo bu so‘nggi yigirma yil ichida Xitoydagidek jahon iqtisodiyoti Hindiston atrofida aylanadi degani emas.
Hindistonning global o‘sishga qo‘shgan hissasi, masalan, Amerika va Yevropaning birgalikdagi hissasidan kichikroq bo‘lib qoladi.
Hindiston pandemiya arafasida global tovar eksportining 2 foizdan kamrog‘ini tashkil etdi. U infratuzilmaga sarmoya kiritish, ishlab chiqaruvchilarga davlat subsidiyalari berish va savdo bitimlarini tuzish orqali ushbu ulushni oshirishga umid qilmoqda.
Ammo zamon o‘zgardi. Jahon savdosining jahon yalpi ichki mahsulotidagi ulushi 2010-yillarning boshidan boshlab kamaydi. Iqtisodiy millatchilik tiklanishga to‘sqinlik qilishi mumkin.
Biroq, Hindiston boshqa mamlakatlar, jumladan, Xitoyning bozor ulushini egallab, eksportini oshirishga umid qilishi mumkin.
Texnologik o‘zgarishlar eksport qilinadigan xizmatlar ko‘lamini kengaytirmoqda va kambag‘al mamlakatlardagi ishchilarga boy dunyoda xizmat ko‘rsatuvchi ishchilar bilan raqobatlashish uchun ko‘proq imkoniyatlar yaratmoqda.
Hindiston 9 foizdan 6 foizga yaqin o‘sish sur’atini boshqarsa ham, bu yetarli bo‘lmaydi.
2030-yillarning o‘rtalariga kelib mamlakat dunyodagi uchinchi yirik iqtisodiyotga aylanadi va shu nuqtada u har yili jahon yalpi ichki mahsulotiga Buyuk Britaniya, Germaniya va Yaponiyani birlashtirgandan ko‘ra ko‘proq hissa qo‘shadi.
Hindistonning resurslarga bo‘lgan talabi keyinchalik tovar narxini o‘zgartiradi: uning kapital bozorlari xorijiy investorlarni o‘ziga jalb qiladi.
Ingliz tilida so‘zlashuvchi aholining ko‘pligi va demokratik siyosiy tizim Hindiston texnologiyalari va madaniy eksportiga xuddi shunday daromad darajasidagi Xitoydan ko‘ra ko‘proq global ta’sir o‘tkazishga imkon berishi mumkin.
Ammo o‘sha paytgacha dunyo Xitoyning yuksalishi o‘ziga xos voqea ekanligini tan oladi. Hindistonning o‘sishi dunyoni o‘zgartiradi. Ammo Xitoy tajribasini takrorlashdan umid qilish ham, bundan qo‘rqmaslik ham kerak.
Izoh (0)