Украинадаги уруш глобал ривожланиш истиқболларига катта зарба берди, деб ёзади The Economist.
Блокировкалар ва кўчмас мулк қиймати ўсишининг секинлашиши иқтисодиётнинг собиқ двигатели бўлган Хитой энергиясини барбод қилди. Ҳудуди катталиги ва салоҳиятини ҳисобга олган ҳолда Ҳиндистон глобал иқтисодиётнинг кейинги двигатели бўлиши мумкинми?
Апрелда Халқаро валюта жамғармаси (ХВЖ) Ҳиндистон ялпи ички маҳсулоти бу йил 8 фоиздан кўпроқ ўсиши мумкинлигини тахмин қилган. Бу йирик давлатлар орасида энг тез ўсиш суръати ҳисобланади.
Бундай тез ўсиш барқарор бўлса, дунёга катта таъсир кўрсатади. Аммо глобал иқтисодиётнинг ўзгарувчан тузилиши туфайли, Ҳиндистон Хитойнинг ўрнини эгаллаши осон эмас.
2000 йилларда Хитой глобал ўсишнинг қарийб учдан бир қисми — Америка ва Европа Иттифоқини бирлаштиргандан кўра кўпроқ бўлган.
Ҳар йили янги ишлаб чиқариш қувватларини қўшиб, бугунги Австрия ишлаб чиқариши ҳажмига тенг келган.
2010 йилларга келиб Хитойнинг ҳиссаси қарийб икки баравар кўпайган. 2000 йил бошидан пандемия арафасигача мамлакат дунёдаги асосий товарларнинг энг йирик истеъмолчисига айланиб, жаҳон товар экспортидаги улуши 4 фоиздан 13 фоизга кўтарилган.
Ҳиндистон бундай кўрсаткичларни такрорлай оладими?
Ҳиндистон дунёдаги олтинчи йирик иқтисодиётга эга — 2000 йилдаги Хитой билан бир хил. Бугунги кунда унинг ишлаб чиқариш ҳажми тахминан йигирма йил аввалги Хитой даражасида.
Хитой ўртача йиллик ўсиш суръатини 9 фоиз атрофида давом эттирган. Ҳиндистон худди шу даврда йилига атиги 7 фоизга ўсди.
Ҳиндистон Бош вазири Нарендра Модининг 2016 йилда баъзи банкнотларни муомаладан чиқариш ҳақидаги шок қарори каби сиёсат хатолари ва макроиқтисодий заифликлар, жумладан, ҳаддан ташқари кенгайтирилган молия сектори бўлмаганида, бу осонроқ кечиши мумкин эди.
Украинадаги урушдан олдин ХВЖ Ҳиндистон бу йил 9 фоизга ўсиши мумкин деб тахмин қилган эди. Тўғри шароитларда Ҳиндистон бундай ставкаларни барқарор равишда бошқариши мумкин.
Бироқ Ҳиндистон Хитойнинг ўрнини боса олмайди. Муаммолардан бири шундаки, жаҳон иқтисодиёти аввалгидан анча катта, шунинг учун Ҳиндистон ялпи ички маҳсулотининг ўсиши глобал ўсишни рағбатлантирмайди.
Йиллик 9 фоизлик барқарор ўсиш ҳиндистонликларнинг ҳаётини сезиларли даражада яхшилайди. Шу билан бирга, глобал иқтисодий ва сиёсий кучлар мувозанатини сезиларли даражада ўзгартиради.
Аммо бу сўнгги йигирма йил ичида Хитойдагидек жаҳон иқтисодиёти Ҳиндистон атрофида айланади дегани эмас.
Ҳиндистоннинг глобал ўсишга қўшган ҳиссаси, масалан, Америка ва Европанинг биргаликдаги ҳиссасидан кичикроқ бўлиб қолади.
Ҳиндистон пандемия арафасида глобал товар экспортининг 2 фоиздан камроғини ташкил этди. У инфратузилмага сармоя киритиш, ишлаб чиқарувчиларга давлат субсидиялари бериш ва савдо битимларини тузиш орқали ушбу улушни оширишга умид қилмоқда.
Аммо замон ўзгарди. Жаҳон савдосининг жаҳон ялпи ички маҳсулотидаги улуши 2010 йилларнинг бошидан бошлаб камайди. Иқтисодий миллатчилик тикланишга тўсқинлик қилиши мумкин.
Бироқ Ҳиндистон бошқа мамлакатлар, жумладан, Хитойнинг бозор улушини эгаллаб, экспортини оширишга умид қилиши мумкин.
Технологик ўзгаришлар экспорт қилинадиган хизматлар кўламини кенгайтирмоқда ва камбағал мамлакатлардаги ишчиларга бой дунёда хизмат кўрсатувчи ишчилар билан рақобатлашиш учун кўпроқ имкониятлар яратмоқда.
Ҳиндистон 9 фоиздан 6 фоизга яқин ўсиш суръатини бошқарса ҳам, бу етарли бўлмайди.
2030 йилларнинг ўрталарига келиб мамлакат дунёдаги учинчи йирик иқтисодиётга айланади ва шу нуқтада у ҳар йили жаҳон ялпи ички маҳсулотига Буюк Британия, Германия ва Японияни бирлаштиргандан кўра кўпроқ ҳисса қўшади.
Ҳиндистоннинг ресурсларга бўлган талаби кейинчалик товар нархини ўзгартиради: унинг капитал бозорлари хорижий инвесторларни ўзига жалб қилади.
Инглиз тилида сўзлашувчи аҳолининг кўплиги ва демократик сиёсий тизим Ҳиндистон технологиялари ва маданий экспортига худди шундай даромад даражасидаги Хитойдан кўра кўпроқ глобал таъсир ўтказишга имкон бериши мумкин.
Аммо ўша пайтгача дунё Хитойнинг юксалиши ўзига хос воқеа эканлигини тан олади. Ҳиндистоннинг ўсиши дунёни ўзгартиради. Аммо Хитой тажрибасини такрорлашдан умид қилиш ҳам, бундан қўрқмаслик ҳам керак.
Изоҳ (0)