Energetika vazirligi biogaz, uni olish yo‘llari, O‘zbekistonda ushbu yo‘nalishning afzalliklari va istiqbollari haqida ma’lumot berdi.
Biogaz qurilmasi – bu biologik va organik chiqindilarning anaerob (kislorodsiz) sharoitda bakteriyalar va boshqa mikroorganizmlar yordamida qayta ishlash (fermentatsiya qilish) uchun maxsus qurilmalar tizimi bo‘lib ko‘llash natijasida biogaz ajralib chiqadi.
Biologik chiqindilarni to‘g‘ridan to‘g‘ri yoqish yo‘li bilan energiya olishdan tashqari biogaz ham olish mumkin. Biogaz har xil biologik mahsulotlarni kislorodsiz muhitda fermentatsiya-achishi natijasida hosil bo‘ladigan mahsulotdir va u turli gazlar aralashmasidan iborat bo‘ladi.
Uning asosiy tashkil qiluvchilari: metan (CH4) - 55-70 foiz, uglerod dioksidi (CO2) - 28-43 foiz va oz miqdordagi masalan, 500 promill vodorod sulfid (H2S) va boshqa gazlardir. Biogaz va organik o‘g‘itlar hosil bo‘lish jarayoni maxsus bioreaktorlarda amalga oshiriladi.
Biogaz olishda afzal tomonlari bu qo‘llashda elektr energiya talab qilmasligi, ishlash prinsipining murakkab emasligi va ishlash jarayonida chiqindilar o‘rniga o‘g‘it hosil bo‘lishi.
Chiqindilarni biokonversiya jarayoni energetik muammoni hal qilishdan tashqari yana ikkita masalani hal qiladi.
- Birinchidan, biogaz qurilmasidan olingan o‘g‘it odatdagi o‘g‘itga qaraganda qishloq xo‘jalik ekinlarining hosildorligini 10÷20 foiz oshiradi.
- Ikkinchidan, chiqindilar achigan vaqtda o‘g‘it tarkibida ko‘p miqdordagi begona o‘tlarning urug‘lari, har xil mikroblar birikmalari, gelmintin urug‘lari va yoqimsiz hidlar yo‘qotiladi.
O‘zbekistonning 60 foizdan ko‘proq aholisi qishloq hududida istiqomat qiladi. Biogaz texnologiyalarini rivojlantirishning asosiy yo‘nalishlaridan biri mahalliy fermalarda dastlabki biogaz zavodlarini yaratish va ularni amalda sinab ko‘rish. Bu amaliy foydani va biomassa energiyasini kichik va o‘rta chorva fermalarda ishlatish foydasini namoyish qiladi.
Toshkent, Jizzax, Qashqadaryo, Xorazm, Samarqand, Farg‘ona viloyatlarida biogaz qurilmalari qurilgan va hozirda ishlamoqda. Qurilmalardan faqatgina o‘z xo‘jaliklari uchun kifoya qiladigan biogaz ishlab chiqarishda foydalanib kelinmoqda.
Hozirda Toshkent viloyati Zangiota tumani hududidagi “Milk-Agro” naslchilik fermer xo‘jaligida ishga tushirilgan biogaz ishlab chiqarish qurilmasining umumiy hajmi 120 m3 ni tashkil etadi (2 ta 60 m3 hajmli bioreaktor). Hosil qilingan biogaz 60 m3 hajmli gazgolderda saqlanadi. Uskunaning qo‘llash natijasida kuniga 300 m3 biogaz va 10 tonna suyuq bioo‘g‘it olinmoqda.
Hozirda mamlakat hududlarida turli xil quvvatga ega bo‘lgan 8 dona biogaz qurilmalari ishlab turibdi. Shuningdek, biogaz ishlab chiqarish jarayonida hosil bo‘ladigan sifatli tabiiy o‘g‘it qishloq xo‘jaligi mahsulotlari hosildorligini yanada oshiradi, kimyoviy o‘g‘itlar o‘rnini bosib, fermerlar xarajatlarini tejashga hamda ekologik toza mahsulotlar yetishtirishga xizmat qiladi.
Agrosanoat kompleksida ekologik toza va energiyadan samarali foydalanuvchi texnologiyalarni joriy qilish maqsadida, biogaz qurilmalarini ekspluatatsiya qiluvchi va ishlab chiqaruvchi tashkilotlar uchun soliq va bojxona imtiyozlari hamda preferensiyalarni taqdim etishni ko‘zda tutuvchi Vazirlar Mahkamasining “Respublikaning chorvachilik va parrandachilik xo‘jaliklarida biogaz qurilmalarini qurishni rag‘batlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qarori qabul qilindi.
Qaror bilan, “Hamkorbank”, “Turonbank”, ATB “Qishloq qurilish bank”, “Xalq banki”, “Ipak yo‘li”, “O‘zsanoatqurilishbank”larga Global ekologik fond (GEF) grantlarini, shuningdek, kreditlarni respublikamizning qishloq xo‘jaligi korxonalarida biogaz qurilmalarini qurish bo‘yicha loyihalarning tashabbuschilariga Markaziy bankning qayta moliyalash stavkasidan yuqori bo‘lmagan foiz stavkalarida ajratish tavsiya etilgan.
Izoh (0)