Saudiya Arabistoni uchun ayollarni uyda olib o‘tirish to‘gri kelmaydigan hashamatga aylandi.
36 yoshli shahzoda Muhammad bin Salmon yangi davrga tayyorgarlik ko‘rish uchun iqtisodiyotni qayta shakllantirmoqda va yangi ish orinlarini yaratishga urinmoqda.
Yashash sharoitlarining qiyinlashib borishi, hukumatning benzin va elektr energiyasi uchun subsidiyalarni qisqartirishi hamda yangi yig‘im va soliqlarni joriy qilishi tufayli, mamlakatdagi ko‘plab oilalar budjeti ishlaydigan ayollarga qaram bo‘lib bormoqda.
Aholining 50 foiz ishtirokisiz iqtisodiyotni rivojlantirib bo‘lmaydi
Qachonlardir diniy politsiya tomonidan qat’iy nazoratga olingan gender segregatsiyasi nafaqat poytaxtliklar orasida, balki azaliy qonun-qoidalar asosida yashab kelgan viloyatlarda asta-sekin yo‘qolib bormorda.
Qarindosh bo‘lmagan erkak va ayollar endilikda restoranlarda erkin gaplashib o‘tirishlari mumkin. Ko‘plab ish joylari, nafaqat musiqa festivallari, balki biznes va professional anjumanlar aralash tashkillashtirilmoqda.
Garchi qaror qabul qilish huquqi asosan erkaklar tomonda qolayotgan bo‘lsa ham, ishchi kuchidagi ayollar ishtiroki 33 foizga yetgan.
Inson resurslari va ijtimoiy rivojlanish vazirligining mart oyida Bloomberg News’ga bergan bayonotida shunday deyiladi.
“Saudiya hukumatining ayollar huquqlarini kengaytirishga bo‘lgan qat’iy urinishlari asosiy harakatlantiruvchi kuchdir”.
Аyollar uchun belgilangan dress-kod ham o‘zgardi; jinsi va yoyiq sochlarga endilikda an’anaviy qora abayalar bilan bir qatorda ruxsat etilmoqda.
O‘zgarishlar 2015-yil vafot etgan qirol Abdulla davrida boshlanib, hozirgi hukmdor shahzoda Muhammad davrida jadallashib ketdi.
Diniy politsiyaga berilgan vakolatlar so‘nggi besh yil mobaynida qisqartirildi, ayollarga avtomobil boshqarishga qo‘yilgan taqiq olib tashlandi va ularning erkaklar hamrohligida yurishi kerakligini ta’kidlaydigan qonun-qoidalarga yengillik kiritildi.
“Bularning barchasi mamlakat hayoti avvalgidek bo‘la olmasligi va aholining 50 foiz ishtirokisiz iqtisodiyotni rivojlantira olmasligimiz tufayli ko‘rilayotgan choralardir”, – deydi ayollar huquq va erkinliklari bo‘yicha Alnahda mustaqil notijorat tashkilotining manfaatlar himoyasi bo‘yicha bosh muataxassisi Salma al-Rashid.
Shahzoda Muhammadning aytishicha, ayollar oldingidan ko‘ra muhimroq ahamiyatga ega bo‘lishlari kerak. U aslida kamdan kam intervyu bersa ham, 2016-yili Bloomberg’ga shunday degan edi.
“Ayollar jamiyatning yarimini tashkil qiladi va biz ushbu yarimning sermahsul bo‘lishini istaymiz”.
“Pufak misoli yopiq olamda edim”
Jamiyat hayoti rivojlanib borar ekan, ba’zi erkaklar ularning oila boshlig‘i vazifasiga putur yetkazayotganliklaridan xavotirda.
“Men, erkaklar qolib, ayollarning ko‘proq ish bilan ta’minlanishiga qarshiman”, – deydi saudiyalik 25 yoshli stomatolog Yazdi.
Uning fikriga ko‘ra, ayollar ularning ta’minlaydigan hech kimi qolmagan taqdirdagina ishlashi kerak.
32 yoshlik Ahlam Eysa esa Saudiya Arabistonida sodir bo‘layotgan o‘zgarishlardan xursand. Mamlakat janubda tug‘ilgan Eysa 19 ga to‘lganida turmushga chiqib, poytaxtga ko‘chib keldi va ko‘plab oddiy ayollar kabi yopiq hayot tarzi bilan yashadi.
“Tashqi olam nimaligi haqida men hech nimani bilmas edim, – deydi u. “Men pufak misoli yopiq olamda edim”.
Uch yil avval Eysa ayollar ishlaydigan, turmush qurmagan yoshlar esa restoranlarda birga bemalol ovqatlanib o‘tiradigan “o‘zga olamga” kirib keldi.
Kalta kesilgan soch turmagi va zamonaviy kiyingan Eysa, bugun Ar-Riyod shahri bo‘ylab o‘zining Hyundai Accent mashinasida sayr qilmoqda.
Endilikda u oliy maktabni bitirish, so‘ng hamshiralikka o‘qishga o‘z e’tiborini qaratgan. Eysaning qizlaridan biri styuardessa, boshqasi esa vizajist bo‘lishni orzu qiladi.
“Shuni anglab yetdimki, erkak kishining bor yoki yo‘qligi hayotimning yaxshi tomonga o‘zgarishiga sabab bo‘lmaydi, — deydi Eysa.
Naval Alunaizi ham o‘z tanlovidan baxtiyor. Besh nafar bolani tarbiyalayotgan 42 yoshli ayol faqat erkaklargina qonuniy vasiy hisoblangan patriarxal tizim ostida farzandlarining vasiyligini yo‘qotishdan qo‘rqib, yigirma yil davomida baxtsiz nikohga chidab kelgan.
Ayollar uchun ajrashishga ariza berish va bolalarning vasiyligini qo‘lga kiritishni yengillashtirgan islohotlar, to‘rt yil avval unga muvaffaqiyatsiz munosabatlarni tugatishga kuch bergan.
Ayollar uchun ish topish qiyin emas, lekin...
Bularning barchasi mamlakat hayoti avvalgidek bo‘la olmasligi va aholining 50 foiz ishtirokisiz iqtisodiyotni rivojlantira olmasligimiz tufayli ko‘rilayitgan choralardir.
Ish o‘rinlarini yaratish – shahzoda Muhammadning eng dolzarb ichki mavzusi. Neft narxlarining tushib ketishi va COVID-19 pandemiyasi kabi ikki tomonlama qaqshatqich zarba iqtisodiyotni diversifikatsiyalash muhimligini ta’kidladi.
Borgan sayin ayollarning ishchi kuchi qatoriga qo‘shilib borishi, yoshlar sonining o‘sib borayotgani mehnat bozori shaklini o‘zgartiradi.
Ayollar uchun ochilayotgan ko‘plab ish o‘rinlari kam daromadli bo‘lib, qachonlardir Osiyo va boshqa arab mamlakatlaridan kelgan ishchilar vazifasini tashkil qiladi.
O‘n yillik ichida Saudiya Arabistoni o‘z fuqarolari o‘rtasidagi yuqori ishsizlik darajasini pasaytirishga urinib kelgan. Buning uchun kompaniyalar, o‘z daromadining katta qismini oilasiga yuborayotgan xorijliklarni emas, balki mahalliy aholi vakillarini ishga olishga chaqirilgan.
“Ha, biz ayollar uchun ish topish qiyin emas, ammo yaxshi ish topish hali ham muammo”, – deydi kiyim-kechak do‘koni sotuvchisi 23 yoshli Saxar.
Izlanishlar natijasida nafaqat ishchi kuchida, balki karyera qilish va ish haqi to‘lanishida ham gender tafovuti borligi aniqlandi: saudiyalik ayollar, hattoki ta’lim va tajriba darajalariga moslashsa ham, erkaklar topgan har 100 rial uchun 57 rialdan ishlab topadi.
Tafovutlar eng yuqori lavozimlarda yaqqolroq seziladi. Korxonalarning direktorlar kengashida ayollar soni juda kam bo‘lsa, Saudiya Arabistonining Vazirlar Mahkamasida, umuman, mavjud emas. Shahzoda Muhammadning barcha yaqin maslahatchilari faqat erkaklardir.
Ish joyidagi vaziyat saudiyalik ayollar uchun unchalik ijobiy bo‘lmasa-da, oldingidan yaxshiroq. 2016-yili Noha Kattan Sport vazirligida ishlaydigan birinchi ayol xodim bo‘lgan paytda, binoda hattoki ayollar hojatxonasi ham yo‘q edi.
Hozirda u, 667 nafar xodimnng 49 foizi ayol kishilardan iborat bo‘lgan Madaniyat vazirligining milliy hamkorlik va rivojlanish bo‘yicha vazir o‘rinbosari lavozimida ishlab kelmoqda.
Bundan tashqari, ayollar endi besh daqiqalik tanaffusda hamkasb erkaklar bilan birga kofe ichganliklari uchun diniy politsiyaga tomonidan so‘roq qilinishlaridan va jazolanishlaridan ortiq xavfsiramaydilar.
Noha Kattan aytishicha, ayollar hojatxonasi bo‘lmagan qariyb besh yil oldingi davrdan “bu masalaning hozir muhokama qilib o‘tirilishiga” o‘tish “hatto tushga kirmaydigan kunlar” edi.
Izoh (0)