O‘zbekiston 2022-yilning yanvar oyida 586,6 mln dollarlik oltin eksport qildi. Bu haqda Davlat statistika qo‘mitasi hisobotidan ma’lum bo‘ldi.
O‘tgan yilning xuddi shu davrida O‘zbekiston oltin eksport qilmagan edi. Bu yilgi oltin sotuvlarining hajmi umumiy eksportning 41,9 foizini tashkil qildi.
Shu bilan birga, yanvar oyida 1,1 mln dollarlik oltin import qilingan. O‘tgan yilning ayni shu vaqtida umuman oltin import qilinmagan edi.
Oltin O‘zbekistonga qanday ta’sir ko‘rsatadi?
Oltin bo‘yicha jahon narxlari mamlakatdagi hayotga to‘g‘ridan to‘g‘ri o‘z ta’sirini ko‘rsatadi.
Birinchidan, oltin respublikaning asosiy eksport tovarlaridan biri hisoblanadi. Avvalgi yillarda uning ulushi 50 foizgacha o‘sgan edi.
2021-yilda vaziyat o‘zgardi. Garchi oltin ulushi 24,7 foizgacha kamaygan bo‘lsa-da, u tashqi savdo-sotiqda muhim ahamiyatga egadir (hajmi bo‘yicha faqat sanoat tovarlaridan keyingi o‘rinda turadi).
Ko‘plab oltin ishlab chiqaruvchi mamlakatlarda uni mamlakatning o‘zi eksport qiladi, ammo O‘zbekistondagi yagona sotuvchi – bu Markaziy bank (MB) bo‘lib, ishlab chiqaruvchilardan (masalan, Navoiy kon-metallurgiya kombinatidan) oltinni sotib oladi va uni boshqa mamlakatlarga (asosan, Shveysariyaga) eksport qiladi. Markaziy bankda aytishlaricha, oltin uning narxi qimmatlashgan paytida sotilar ekan.
Ikkinchidan, O‘zbekiston zaxiralarining katta qismi aynan oltindan iborat. Ushbu zaxiralar sug‘urta yoki “xavfsizlik yostiqchasi” hisoblanadi. Deyarli barcha mamlakatlar favqulodda vaziyatlarda kerak bo‘ladigan o‘zining zaxirasiga ega.
Turli mamlakatlar o‘z zaxiralaridan turlicha foydalanadi. Odatda bu to‘lov balansi yetishmovchiligini moliyalashtirish, valyuta bozorida intervensiya o‘tkazish, milliy valyuta kursini saqlash, tashqi qarzni qoplash va h.k.lar bo‘lishi mumkin.
Xalqaro tashkilotlar rivojlanib borayotgan mamlakatlarga, shu qatorda O‘zbekistonga ham 3 oylik importni moliyalashtirishga yetadigan o‘z zaxirasini saqlashni tavsiya qiladi.
Hozirda O‘zbekistonga 15 oydan ortiq importni moliyalashtirish uchun 35 mlrd dollar mablag‘ yetarli. Bunday ko‘rsatkich esa ishonchli hisoblanadi.
Uchinchidan, Markaziy bankda ta’kidlashlaricha, qimmatbaho oltin davlat budjeti daromadlari, shu jumladan, oylik maoshlar, nafaqalar va boshqa ijtimoiy sarf-xarajatlar uchun ijobiy ta’sir ko‘rsatadi.
Bunday fikrni xalqaro tashkilotlar ham tasdiqlaydi. Masalan, Xalqaro valyuta fondi oltin narxining o‘zgarib turishini O‘zbekiston iqtisodiyoti uchun tahlikalari vaziyatlardan biri deb ta’kidlaydi.
To‘rtinchidan, oltin narxining oshishi oltin qazib oluvchi korxonalardan olinadigan daromad solig‘i tushumlarining o‘sishiga xizmat qiladi. Bu esa bir necha trln so‘m degani.
Beshinchidan, oltin o‘zbekistonliklar uchun jamg‘arma va sarmoyalarning eng maqbul usullaridan biridir. Avvalroq O‘zbekistonda qanday qilib oltinni qonuniy sotib olish haqida xabar berilgan edi.
Izoh (0)