AQShda O‘zbekiston aviabazasida xizmat qilgan askarlar tibbiy ko‘rikdan o‘tkaziladi. Ular radiatsiya ta’siriga uchragan bo‘lishi mumkin

AQShning sobiq prezidenti Donald Tramp 19-yanvar kuni, prezidentlik muddati tugashidan bir kun oldin, 2001—2005-yillarda O‘zbekistonning Qarshi-Xonobod (K2) aviabazasida xizmat qilgan faxriylarning sog‘lig‘ini tekshirish to‘g‘risidagi farmonni imzoladi. Bu haqda “Gazeta.uz” xabar bermoqda.

Hujjatga ko‘ra, faxriylar ishi bo‘yicha vazirga AQSh mudofaa vaziri bilan hamkorlikda O‘zbekistondagi aviabazaga joylashgan faxriylarni faol jangovar harakatlar ishtirokchilari bilan tenglashtirish masalasini ko‘rib chiqish taklif qilingan.

Tadqiqot quyidagilarni o‘z ichiga olishi kerak:

• (a)belgilangan davrda aviabazadagi sharoitlarni batafsil baholash, shu jumladan ushbu davrda bazani ifloslantiruvchi har qanday toksik moddalarni aniqlash, toksik moddalarning aniq joylashuvi, ta’sir qilish muddati, zaharli moddalarga duchor bo‘lgan harbiy xizmatchilar va bunday ta’sirning holatlari.
• (b)harbiy xizmatchilarning sog‘lig‘iga yetkazilgan har qanday zararlarni to‘liq epidemiologik tekshirish. Tekshiruv Faxriylar ishi bo‘yicha vazirlik tomonidan olib borilgan tadqiqotlarga mos kelishi kerak;
• (a punktda)aniqlangan har qanday toksik moddalar bilan zaharlanish va (b punktda) o‘rganilgan salomatlikka har qanday ta’sir orasidagi har qanday sababiy bog‘liqlikni baholash.

2001-yil 11-sentabrdagi teraktlar va AQSh boshchiligida “xalqaro antiterror koalitsiyasi” tashkil etilgandan so‘ng Qarshi-Xonobod aviabazasi Afg‘onistondagi operatsiyalarni aviatsion qo‘llab-quvvatlash, Amerika qo‘shinlarini oziq-ovqat va harbiy texnika bilan ta’minlash uchun AQSh Mudofaa vazirligi tasarrufiga berilgan. 2001—2005 yillar mobaynida u yerda 7000 nafar amerikalik harbiy bo‘lgan.

Oshkor qilingan hujjatlarda 2001-, 2002- va 2004-yillarda aviabazadagi ekologik xavf to‘g‘risidagi va harbiy xizmatchilarning sog‘lig‘iga yetkazilgan zararni baholash haqidagi ma’lumotlar bor.

2001-yil noyabr oyida o‘tkazilgan tadqiqotlarda qayd etilishicha, baza atrofidagi tuproq “katta ehtimol bilan Sovet davridagi yoqilg‘i taqsimlash yerosti tizimi tufayli” aviatsiya yonilg‘isi va bir necha yil oldin Sovet raketalarini yo‘q qilish natijasida kelib chiqqan asbest va qayta ishlangan past darajadagi radioaktiv uran bilan ifloslangan.

Faxriylar tuproqdan oqayotgan “qora balg‘am”ni “erituvchi suyuqlik, yog‘lar va boshqa kimyoviy moddalar aralashmasi” deb ta’riflagan. Shuningdek, zaharli bug‘lar, radiatsiyadan ogohlantiruvchi belgilar va yashil rangda tovlanuvchi suv havzasi haqida ham xabar berilgan. CNN’ning yozishicha, xabarlarga ko‘ra, yomg‘irlar ta’sirida chodirlarni suv bosgan va u turli kimyoviy moddalar bilan ifloslangan.

Nashrning 2015-yilda o‘tkazilgan tadqiqotlarga tayanib ma’lum qilishicha, u yerda xizmat qilgan erkaklar va ayollarning kamida 61 nafari saraton kasalligiga chalingan yoki bu kasallik tufayli vafot etgan. Missiyalari maxfiy bo‘lganini hisobga olgan holda ular qatoriga K2’ga joylashtirilgan maxsus operatsiyalar kuchlari kiritilmagan bo‘lishi mumkin.

2004-yilda harbiylar sog‘lig‘ini baholash “lagerdagi shaxsiy tarkibning 10 foizdan kamrog‘i fon nurlanishidan yuqori nurlanish ta’siriga duchor bo‘lishi”ga qaramay, “har kuni 100 foizgacha harbiylar radiatsiya ta’sirida bo‘lishi mumkin”ligini ko‘rsatgan.

Maxfiy hujjatlar AQSh Kongressi quyi palatasining Nazorat va davlat islohoti bo‘yicha kichik qo‘mitasi raisi, demokrat Stiven Linch va respublikachi kongressmen Mark Grin talabi bilan oshkor etilgan. Linch bu K2 faxriylariga “xizmat davomida nimaga duch kelgan bo‘lishlari mumkinligini yaxshiroq tushunib olishlari” va sog‘liqlari masalasida tegishli qarorlar qabul qilishlariga yordam berish uchun zarurligini ta’kidlagan.