АҚШда Ўзбекистон авиабазасида хизмат қилган аскарлар тиббий кўрикдан ўтказилади. Улар радиация таъсирига учраган бўлиши мумкин

АҚШнинг собиқ президенти Дональд Трамп 19 январь куни, президентлик муддати тугашидан бир кун олдин, 2001—2005 йилларда Ўзбекистоннинг Қарши-Хонобод (К2) авиабазасида хизмат қилган фахрийларнинг соғлиғини текшириш тўғрисидаги фармонни имзолади. Бу ҳақда «Gazeta.uz» хабар бермоқда.

Ҳужжатга кўра, фахрийлар иши бўйича вазирга АҚШ мудофаа вазири билан ҳамкорликда Ўзбекистондаги авиабазага жойлашган фахрийларни фаол жанговар ҳаракатлар иштирокчилари билан тенглаштириш масаласини кўриб чиқиш таклиф қилинган.

Тадқиқот қуйидагиларни ўз ичига олиши керак:

• (а)белгиланган даврда авиабазадаги шароитларни батафсил баҳолаш, шу жумладан ушбу даврда базани ифлослантирувчи ҳар қандай токсик моддаларни аниқлаш, токсик моддаларнинг аниқ жойлашуви, таъсир қилиш муддати, заҳарли моддаларга дучор бўлган ҳарбий хизматчилар ва бундай таъсирнинг ҳолатлари.
• (б)ҳарбий хизматчиларнинг соғлиғига етказилган ҳар қандай зарарларни тўлиқ эпидемиологик текшириш. Текширув Фахрийлар иши бўйича вазирлик томонидан олиб борилган тадқиқотларга мос келиши керак;
• (а пунктда)аниқланган ҳар қандай токсик моддалар билан заҳарланиш ва (б пунктда) ўрганилган саломатликка ҳар қандай таъсир орасидаги ҳар қандай сабабий боғлиқликни баҳолаш.

2001 йил 11 сентябрдаги терактлар ва АҚШ бошчилигида «халқаро антитеррор коалицияси» ташкил этилгандан сўнг Қарши—Хонобод авиабазаси Афғонистондаги операцияларни авиацион қўллаб-қувватлаш, Америка қўшинларини озиқ-овқат ва ҳарбий техника билан таъминлаш учун АҚШ Мудофаа вазирлиги тасарруфига берилган. 2001—2005 йиллар мобайнида у ерда 7000 нафар америкалик ҳарбий бўлган.

Ошкор қилинган ҳужжатларда 2001-, 2002- ва 2004 йилларда авиабазадаги экологик хавф тўғрисидаги ва ҳарбий хизматчиларнинг соғлиғига етказилган зарарни баҳолаш ҳақидаги маълумотлар бор.

2001 йил ноябрь ойида ўтказилган тадқиқотларда қайд этилишича, база атрофидаги тупроқ «катта эҳтимол билан Совет давридаги ёқилғи тақсимлаш ерости тизими туфайли» авиация ёнилғиси ва бир неча йил олдин Совет ракеталарини йўқ қилиш натижасида келиб чиққан асбест ва қайта ишланган паст даражадаги радиоактив уран билан ифлосланган.

Фахрийлар тупроқдан оқаётган «қора балғам»ни «эритувчи суюқлик, ёғлар ва бошқа кимёвий моддалар аралашмаси» деб таърифлаган. Шунингдек, заҳарли буғлар, радиациядан огоҳлантирувчи белгилар ва яшил рангда товланувчи сув ҳавзаси ҳақида ҳам хабар берилган. CNN’нинг ёзишича, хабарларга кўра, ёмғирлар таъсирида чодирларни сув босган ва у турли кимёвий моддалар билан ифлосланган.

Нашрнинг 2015 йилда ўтказилган тадқиқотларга таяниб маълум қилишича, у ерда хизмат қилган эркаклар ва аёлларнинг камида 61 нафари саратон касаллигига чалинган ёки бу касаллик туфайли вафот этган. Миссиялари махфий бўлганини ҳисобга олган ҳолда улар қаторига К2’га жойлаштирилган махсус операциялар кучлари киритилмаган бўлиши мумкин.

2004 йилда ҳарбийлар соғлиғини баҳолаш «лагердаги шахсий таркибнинг 10 фоиздан камроғи фон нурланишидан юқори нурланиш таъсирига дучор бўлиши»га қарамай, «ҳар куни 100 фоизгача ҳарбийлар радиация таъсирида бўлиши мумкин»лигини кўрсатган.

Махфий ҳужжатлар АҚШ Конгресси қуйи палатасининг Назорат ва давлат ислоҳоти бўйича кичик қўмитаси раиси, демократ Стивен Линч ва республикачи конгрессмен Марк Грин талаби билан ошкор этилган. Линч бу К2 фахрийларига «хизмат давомида нимага дуч келган бўлишлари мумкинлигини яхшироқ тушуниб олишлари» ва соғлиқлари масаласида тегишли қарорлар қабул қилишларига ёрдам бериш учун зарурлигини таъкидлаган.