2016-yil 11-sentabr kuni AQShda jahon tarixidagi mislsiz terrorchilik harakatlari amalga oshirilganiga 15 yil to‘ldi, deya xabar bermoqda “TASS”. Fojia qariyb 3 ming kishining hayotiga zomin bo‘ldi.
Nyu-Yorkda ikkita Boeing 767 yo‘lovchi samolyoti Jahon savdo markazining 110 qavatli egizak binolariga kelib urildi, uchinchi samolyot — Boeing 757 Vashingtondagi AQSh mudofaa vazirligi binosiga qulab tushdi, to‘rtinchi samolyot esa (u ham Boeing 757) Pitsburg shahridan 80 mil nariga tushdi. Samolyotlar American Airlines va United Airlines aviakompaniyalariga tegishli bo‘lgan va xudkush terrorchilar tomonidan o‘g‘irlab ketilgan.
Nyu-Yorkka yetkazilgan zarar qariyb 36 milliard dollarga teng bo‘ldi, JST minoralari joylashgan hududni tozalash ishlari sakkiz oydan ortiq davom etdi. Pentagonning vayron bo‘lgan g‘arbiy qanoti 2002-yil sentabrigacha qayta tiklandi.
Ushbu hodisalar xotirasiga 11-sentabr AQShda Vatanparvarlik kuni va Ibodatlar kuni sifatida nishonlanadi. Butun mamlakat bo‘ylab mahalliy hukumat, universitet, maktab, jamoatchilik uyushmalari tomonidan tashkil qilingan xotirlash marosimlari, motam tadbirlari va xotira konsertlari bo‘lib o‘tadi. Federal binolarning barchasida shu kuni davlat bayroqlari tushiriladi.
Terakt yuz bergan vaziyatni o‘rganish bilan AQShga terrorchilik hujumlari bo‘yicha milliy komissiya shug‘ullandi. Uning faoliyati natijasi sifatida 2004-yil iyulida ma’ruza chop etildi, unga ko‘ra, Amerika razvedka xizmatlari harakatlari koordinatsiyalanmagani tufayli teraktlar oldi olinmagan. 2004-yil avgustida AQSh prezidenti Jorj Bush Amerika razvedkasini isloh qilish haqida bir nechta farmon imzoladi.
19 nafar xudkush terrorchilarning barchasining shaxsi aniqlandi — ular Misr, Saudiya Arabistoni, BAA va Livan fuqarolari bo‘lib chiqdi. Ular “Al-Qoida” terrorchilik tashkilotiga aloqador bo‘lib, AQShda qonuniy ravishda yashagan, ularning ba’zilari esa Amerika uchuvchilik maktablarida o‘qigan.
2001-yil oktabrda AQSh va Buyuk Britaniyaning Afg‘onistondagi operatsiyasi boshlandi, uning maqsadi “Al-Qoida” bazalarini yo‘q qilish va uning boshlig‘i Usama bin Ladenni qidirib topishdan iborat bo‘ldi. “Birinchi raqamli xalqaro terrorchi” Usama bin Laden 2011-yil 2-mayga o‘tar kechasi Abbotobod shahrida AQSh maxsus xizmatlari operatsiyasi natijasida o‘ldirildi.
2007-yil yanvarida Gamburgda Marokash fuqarosi Munir al-Mutasaddiq 15 yilga qamaldi, u 11-sentabrdagi teraktga tayyorgarlik ko‘rishda qatnashganlikda ayblandi. U “Al-Qoida”ning “Gamburg yacheykasi” bilan aloqada bo‘lgan, Jahon savdo tashkilotining egizak binolarini yo‘q qilgan xudkush uchuvchilar aynan shu guruhning a’zolari bo‘lgan.
2006-yil mayida Vashinton yaqinidagi Aleksandriyada asli marokashlik Fransiya fuqarosi Zakaria Musaviy ustidan sud jarayoni yakunlandi, AQSh hukumati unga nisbatan teraktlarga aloqadorlik ayblovini ilgari surgandi. Musaviy umrbod qamoqqa mahkum etildi.
2008-yil 5-iyunda Amerikaning Guantanamodagi harbiy bazasida (u yerda terrorchilar uchun maxsus turma bor) teraktlar tashkilotchisi Xalid Shayx Muhammad va uning to‘rt nafar sherigi ustidan sud jarayoni boshlandi. Ular terrorizm, samolyotlarni qo‘lga olish, ommaviy qirg‘in, fuqaro shaxslarga hujum qilish maqsadida til biriktirishda ayblanmoqda. Sud jarayoni bir necha marta boshlanib, bir necha marta to‘xtatildi.
11-sentabr teraktlari terrorizmga qarshi kurash bo‘yicha xalqaro hamkorlikka sezilarli ta’sir o‘tkazdi. Xususan, mamlakatlarning global aksilterrorchilik koalitsiyasi yuzaga keldi, ular AQSh va Buyuk Britaniyaning Afg‘onistondagi operatsiyasini qo‘llab-quvvatladi.
Xalqaro aksilterrorchilik hamkorligi uchun BMT Xavfsizlik Kengashining rezolyutsiyasi orqali qonuniy asos yaratildi, ushbu hujjatga ko‘ra, barcha mamlakatlar o‘z hududlarida terrorchilik operatsiyalari uchun to‘sqinlik yaratishi kerak.
2002-yil 10-aprelda Terrorchilikni moliyalashtirishga qarshi kurash haqidagi xalqaro konvensiya kuchga kirdi. Hujjat 1999-yilda BMT Bosh Assambleyasi tomonidan qabul qilingan, ammo 11-sentabr voqealaridan keyin kuchga kirishi uchun zarur bo‘lgan miqdorda ratifikatsiyalarga ega bo‘lgan edi.
Fojiadan so‘ng, shuningdek, Moliyaviy suiiste’molga qarshi kurash bo‘yicha xalqaro guruh BMT bilan terrorchilikka qarshi kurash borasida hamkorlikni kuchaytirdi.
2001-yil dekabridan boshlab Yevroittifoq har yili terrorchilik tashkilotlarining qora ro‘yxatini e’lon qilib keladi.
2015-yil iyunida Markaziy razvedka boshqarmasi 2001-yil 11-sentabr teraktlari bo‘yicha qator hujjatlarni oshkor qildi. Muassasa ta’kidlashicha, ularda gap “xizmatning teraktgacha bo‘lgan faoliyati” haqida boradi. Ular orasida qariyb 500 sahifali hisobot ham bo‘lib, unda teraktdan avvalroq agentlik oldida paydo bo‘lgan “tizimli muammolar” haqida hikoya qilinadi.
Izoh (0)