17-may kuni empirik metodlarni sotsial tadqiqotlarda qo‘llash bo‘yicha mutaxassis — professor Geri King boshchiligidagi Garvard universiteti olimlari “Xitoy hukumati qanday qilib ijtimoiy tarmoqlarda foydalanuvchilarni bahslarsiz chalg‘itish maqsadida postlar tayyorlaydi” nomli hisobot e’lon qildi. Tadqiqot tafsilotlarini Slon keltirmoqda.
Olimlar 2014-yilda xitoylik anonim bloger Xiaolan tarmoqqa joylashtirgan elektron maktublar arxivini tahlildan o‘tkazdi. Massiv 2300 maktubdan iborat bo‘lib, ular Szyansi provinsiyasi Sxangong viloyati internet targ‘iboti boshqarmasiga “50 sentlik partiya” (internetda rasmiy mafkurani yoqlovchi g‘oya va daraklarni tarqatuvchi internet foydalanuvchilarining norasmiy birlashmasi) tarafdorlari yo‘llagan xatlarni o‘zida jamlaydi.
Turli baholarga ko‘ra, Xitoy hukumati qaramog‘idagi trollar armiyasi soni 250 mingdan 2 million kishigacha borishi mumkin. King va uning hamkasblari Sxangong viloyati “50 sentlik partiyasi” a’zolarining 43 ming postini tahlil qilib chiqdi. Bu raqamlarni butun Xitoyga qiyoslab, tadqiqotchilar internet targ‘iboti mashinasi yiliga 488 million post qoldirishini hisoblab chiqardi.
Anonim bloger chop etgan arxivda, matndan tashqari, skrinshotlar, Word, Excel va Powerpoint hujjatlari biriktirilgan xatlar mavjud. Arxivning kengligi va batafsilligi bois uning haqqoniyligi shubha ostiga olinmaydi.
“U qandaydir texnik yo‘l bilan yaratilganining belgilari yo‘q, qo‘lbola usulda yaratish esa ulkan hajmdagi ish bo‘lardi”, — deyiladi hisobotda.
Arxivda tilga olingan barcha foydalanuvchilar haqidagi ma’lumotlar ham tasdiqlangani aytilmoqda. Olimlar trollarning shaxsiy ma’lumotlarini (ism-shariflari, manzillari va telefon raqamlari, ayrim hollarda — fotosuratlari) aniqlashga muvaffaq bo‘ldi.
Elektron maktublardan, shuningdek, partiya a’zolarining faoliyati hisobotlari hamda ularga yuqoridan topshiriqlar berilganining dalillari o‘rin olgan edi.
Guruhning nomi — “50 sentlik partiya” — o‘ziga xos tarixga ega. Mishmishlarga qaraganda, guruh a’zolari har bir post uchun 50 sent pul oladi. Ammo maktublarda trollarning bu xizmatlari uchun haq to‘lanishi borasida biror iz topilmadi. King internetda o‘rganib chiqqan postlarning 99,3 foizi 200 dan ortiq hukumat tashkilotlari tomonidan joylashtirilgan edi. Demak, trollar davlat xizmatchilari, ularning internetdagi faoliyati esa asosiy vazifasiga qo‘shimchadir.
O‘rganilgan postinglarning yarmidan ko‘prog‘i hukumat saytlarida, qolgani esa ijtimoiy tarmoqlarda qoldirilgan. Hatto ularning barini birlashtirib turuvchi umumiy jihat ham aniqlandi: trollar hech qachon bahslarga kirmaydi va boshqa davlatlarni haqorat qilmaydi. Ularning postinglari 80 foiz hollarda ko‘tarinki ruhda, 13 foiz holatda esa asossiz taxmin shaklida bo‘ladi. Masalan, “Xitoy tamadduni gullab-yashnashi va muvaffaqiyatiga hissa qo‘shgan barchaga hurmat izhor etaman! Xalq qahramonlari o‘limsizdir”.
“Ular hukumatni, uning siyosatini va yetakchilarini tanqiddan, hatto eng qattiq dashnomdan himoya qilishga intilmaydi; ular darhaqiqat bahsli masalalarni chetlab o‘tishga urinadi. Buning o‘rniga postinglarning ko‘pchiligi ko‘tarinki ruhda bo‘ladi yoki umumiy qadriyatlarning ijobiy tomonlaridan bahs yuritadi. Bu, taxminimizcha, foydalanuvchilar diqqatini oxiri yo‘q tanqid, shikoyat va ommaviy harakatlardan chalg‘itishga yo‘naltirilgan muayyan strategiyadir”, — deb xulosa qildi olimlar.
Ularning fikricha, Xitoy hukumati o‘zi uchun asosiy tahdid sifatida tashqi dushmanni emas, o‘z xalqining noroziligini ko‘radi.
King jamoasi Xiaolan arxividan chetga chiqa oldi. Arxiv ma’lumotlari asosida ular algoritm ishlab chiqdi hamda uning yordamida Xitoyning eng yirik ijtimoiy tarmog‘i bo‘lmish Weibo’da trollarni aniqlashga muvaffaq bo‘ldi. Ular soxta akkauntlar orqali o‘zlari ajratib olgan foydalanuvchilar bilan bog‘lanib, “Sening postlaring meni ilhomlantirdi. Sening nuqtai nazaring birovning ko‘rsatmasi bilan shakllanganmi?” qabilidagi savollar bilan murojaat qildi. Algoritm ajratib bergan foydalanuvchilarning 59 foizi hukumatga ishlashini tan oldi.
Izoh (0)