17 май куни эмпирик методларни социал тадқиқотларда қўллаш бўйича мутахассис — профессор Гэри Кинг бошчилигидаги Гарвард университети олимлари «Хитой ҳукумати қандай қилиб ижтимоий тармоқларда фойдаланувчиларни баҳсларсиз чалғитиш мақсадида постлар тайёрлайди» номли ҳисобот эълон қилди. Тадқиқот тафсилотларини Slon келтирмоқда.
Олимлар 2014 йилда хитойлик аноним блогер Xiaolan тармоққа жойлаштирган электрон мактублар архивини таҳлилдан ўтказди. Массив 2300 мактубдан иборат бўлиб, улар Цзяньси провинцияси Цхангонг вилояти интернет тарғиботи бошқармасига «50 центлик партия» (интернетда расмий мафкурани ёқловчи ғоя ва даракларни тарқатувчи интернет фойдаланувчиларининг норасмий бирлашмаси) тарафдорлари йўллаган хатларни ўзида жамлайди.
Турли баҳоларга кўра, Хитой ҳукумати қарамоғидаги троллар армияси сони 250 мингдан 2 миллион кишигача бориши мумкин. Кинг ва унинг ҳамкасблари Цхангонг вилояти «50 центлик партияси» аъзоларининг 43 минг постини таҳлил қилиб чиқди. Бу рақамларни бутун Хитойга қиёслаб, тадқиқотчилар интернет тарғиботи машинаси йилига 488 миллион пост қолдиришини ҳисоблаб чиқарди.
Аноним блогер чоп этган архивда, матндан ташқари, скриншотлар, Word, Excel ва Powerpoint ҳужжатлари бириктирилган хатлар мавжуд. Архивнинг кенглиги ва батафсиллиги боис унинг ҳаққонийлиги шубҳа остига олинмайди.
«У қандайдир техник йўл билан яратилганининг белгилари йўқ, қўлбола усулда яратиш эса улкан ҳажмдаги иш бўларди», — дейилади ҳисоботда.
Архивда тилга олинган барча фойдаланувчилар ҳақидаги маълумотлар ҳам тасдиқлангани айтилмоқда. Олимлар тролларнинг шахсий маълумотларини (исм-шарифлари, манзиллари ва телефон рақамлари, айрим ҳолларда — фотосуратлари) аниқлашга муваффақ бўлди.
Электрон мактублардан, шунингдек, партия аъзоларининг фаолияти ҳисоботлари ҳамда уларга юқоридан топшириқлар берилганининг далиллари ўрин олган эди.
Гуруҳнинг номи — «50 центлик партия» — ўзига хос тарихга эга. Мишмишларга қараганда, гуруҳ аъзолари ҳар бир пост учун 50 цент пул олади. Аммо мактубларда тролларнинг бу хизматлари учун ҳақ тўланиши борасида бирор из топилмади. Кинг интернетда ўрганиб чиққан постларнинг 99,3 фоизи 200 дан ортиқ ҳукумат ташкилотлари томонидан жойлаштирилган эди. Демак, троллар давлат хизматчилари, уларнинг интернетдаги фаолияти эса асосий вазифасига қўшимчадир.
Ўрганилган постингларнинг ярмидан кўпроғи ҳукумат сайтларида, қолгани эса ижтимоий тармоқларда қолдирилган. Ҳатто уларнинг барини бирлаштириб турувчи умумий жиҳат ҳам аниқланди: троллар ҳеч қачон баҳсларга кирмайди ва бошқа давлатларни ҳақорат қилмайди. Уларнинг постинглари 80 фоиз ҳолларда кўтаринки руҳда, 13 фоиз ҳолатда эса асоссиз тахмин шаклида бўлади. Масалан, «Хитой тамаддуни гуллаб-яшнаши ва муваффақиятига ҳисса қўшган барчага ҳурмат изҳор этаман! Халқ қаҳрамонлари ўлимсиздир».
«Улар ҳукуматни, унинг сиёсатини ва етакчиларини танқиддан, ҳатто энг қаттиқ дашномдан ҳимоя қилишга интилмайди; улар дарҳақиқат баҳсли масалаларни четлаб ўтишга уринади. Бунинг ўрнига постингларнинг кўпчилиги кўтаринки руҳда бўлади ёки умумий қадриятларнинг ижобий томонларидан баҳс юритади. Бу, тахминимизча, фойдаланувчилар диққатини охири йўқ танқид, шикоят ва оммавий ҳаракатлардан чалғитишга йўналтирилган муайян стратегиядир», — деб хулоса қилди олимлар.
Уларнинг фикрича, Хитой ҳукумати ўзи учун асосий таҳдид сифатида ташқи душманни эмас, ўз халқининг норозилигини кўради.
Кинг жамоаси Xiaolan архивидан четга чиқа олди. Архив маълумотлари асосида улар алгоритм ишлаб чиқди ҳамда унинг ёрдамида Хитойнинг энг йирик ижтимоий тармоғи бўлмиш Weibo’да тролларни аниқлашга муваффақ бўлди. Улар сохта аккаунтлар орқали ўзлари ажратиб олган фойдаланувчилар билан боғланиб, «Сенинг постларинг мени илҳомлантирди. Сенинг нуқтаи назаринг бировнинг кўрсатмаси билан шаклланганми?» қабилидаги саволлар билан мурожаат қилди. Алгоритм ажратиб берган фойдаланувчиларнинг 59 фоизи ҳукуматга ишлашини тан олди.
Изоҳ (0)