Афсуски, болалар орасида ҳам ортиқча вазн муаммоси йўқ эмас. Умуман, семизликка қандай омиллар сабаб бўлади? Нима учун болаларда ортиқча вазн ҳолатлари кузатилмоқда? Бу саволларга диетолог ва эндокринолог Осиё Исмаилова жавоб беради.
Ортиқча вазн қандай пайдо бўлади?
Ҳозирги даврда экологиянинг ёмонлашиб, технологияларнинг ривожланиб кетиши инсонларга зарар келтирадиган озиқ-овқат маҳсулотларининг йилдан йилга ортиб бораётгани организмда ёғ қатлами тўпланиб, қалинлашишига олиб келмоқда. Илгари, семиз инсонларнинг сони бугунга нисбатан кам бўлган. Бугун эса ҳар бир оилада камида бир нафар юқори қон босими, қандли диабет касалликлари ва ортиқча вазнга эга бўлган одамни учратасиз. Бунинг сабаби — инсонларнинг овқатланишга бўлган муносабати, гормонал бузилишлар ва камхаракатлик ҳисобланади.
Организмда инсулин гормони ортиб борар экан, ёғ қатлами ҳам шунга яраша кўпайиб боради. Юқори углеводли маҳсулотлар (хамирли овқатлар, ширинликлар)ни, яъни инсулин гормонини оширадиган озиқ-овқатларни истеъмол қилиб, шунга яраша жисмоний ҳаракат бўлмагандан кейин семизликка бўлган мойиллик кучаяди. Демак, нотўғри овқатланиш ва камҳаракатлилик ортиқча вазнга олиб келади. Оқибатда, бу қатор ёндош касалликларнинг ривожланишига қулай муҳит яратиб беради.
Нима учун ўсмирлар ва ёш болалар орасида ортиқча вазн ҳолатлари кузатилмоқда?
Чиндан ҳам ортқича вазн билан курашаётганлар орасида 10-11 ёшли болалар йўқ эмас. Бу ёшдаги болаларнинг вазни ўртача 35-40 килограмм бўлиши керак, уларнинг вазни эса 70-80 килограммагача боради. Буни ота-оналарнинг фарзандларини нотўғри овқатланиш тартиби билан боғлаш мумкин. Чунки ота-оналар бирор ютуққа эришган, мактабдан аъло баҳо олиб келган фарзандини хурсанд қилиш мақсадида уларни қаерга олиб боради? Албатта, фастфудлар (картошка фри, гамбургер, пица) тайёрланадиган жойларга. Бора-бора бу одат тусига айланиб, болада мунтазам равишда шундай озиқ-овқатларни истеъмол қилишга мойиллик пайдо бўлади. Эътибор берилса, бугунги кунда аксар болалар уйда тайёрланаган мастава, шўрва каби таомларни хушлаб тановул қилмайди, фастфудлар эса жон-у дили.
Болаларнинг нотўғри овқатланишида яна бир муҳим жиҳат мавжуд. Бу уларнинг телевизор кўрган ҳолда овқатланишидир. Бола телевизор, телефон кўриб овқат ер экан, мия ошқозонга овқат келяпти, деган сигнални беришга улгурмайди ва еган овқати меъёр билан ҳазм ҳам бўлмайди.
Ота-оналарнинг йўл қўядиган хатоси — фарзандлари хафа бўлганда ҳам, хурсанд бўлганда ҳам уларни фақат овқат билан юпатиш, ҳаётнинг ажралмас қисми сифатида қабул қилиш фикрининг шаклланишига ҳисса қўшиш. Бу ота-оналарда одат тусига айланиб улгурган. Масалан, овқатланиб бўлган заҳоти кутилмаганда бир дўстингиз қўнғироқ қилиб кўришишни таклиф қилса, қаерга йўл оласиз, шубҳасиз, ресторанларга. Гарчи қорин тўқ бўлса ҳам, овқат ейиш анъанаси бор. Айниқса, тўй дастурхонларида 5-6 овқат тортилади. Бунинг салбий оқибатлари ҳақида ҳамма ҳам бош қотирмайди. 95 фоиз касалликлар нотўғри овқатланиш ва юқори углеводли маҳсулотларни истеъмол қилишдан келиб чиқади.
Шунингдек, болаларда ортиқча вазн ҳосил бўлишининг олдини олиш ва бу муаммо билан самарали курашиш учун нималар қилиш кераклиги борасидаги тавсияларни қуйидаги видеони кўриш орқали билиб олиш мумкин.
Изоҳ (0)