АҚШ президенти Дональд Трампнинг Гренландияни қўшиб олиш ғояси “муайян иккита давлатга” тааллуқли бўлиб, Россияга “мутлақо алоқаси йўқ”. Бу ҳақда Россия президенти Владимир Путин маълум қилди.
У АҚШнинг оролга нисбатан режалари “узоқ тарихий илдизларга эга” экани ва бу “ғайриоддий” нарса эмаслигини таъкидлади.
АҚШнинг бундай режалари ХIX асрнинг 60 йилларидаёқ намоён бўлган. Ўшанда ҳам Америка маъмурияти Гренландия ва Исландияни ўзига қўшиб олиш имкониятини кўриб чиққан, бироқ бу ғоя ўша пайтда Конгресс томонидан қўллаб-қувватланмаган эди, деди Путин.
Шунингдек, у 1868 йилда Америка матбуоти Алясканинг сотиб олинишига шубҳа билан қарагани, буни “ақлсизлик”, “муз қутиси” ва ўша пайтдаги президент Эндрю Жонсоннинг “оқ айиқлар боғчаси” деб атаганини эслатиб ўтди.
Бироқ бугунги кунда Алясканинг сотиб олиниши Қўшма Штатларнинг ўзида мутлақо бошқача баҳоланмоқда — худди президент Эндрю Жонсон фаолияти сингари, деди Путин.
У АҚШ 1910 йилда ва Иккинчи жаҳон урушидан сўнг Гренландияни қўлга киритишга уринганини таъкидлади.
Шу боис бугун рўй бераётган воқеаларда ажабланарли ҳеч нарса йўқ. АҚШ Арктикада ўзининг геостратегик, ҳарбий-сиёсий ва иқтисодий манфаатларини тизимли равишда илгари суришда давом этади, деди Россия президенти.
У, шунингдек, 1910 йилда АҚШ, Германия ва Дания ўртасида ҳудудларни айирбошлаш бўйича уч томонлама битим тайёрланганини эслатди.
Натижада Гренландия Қўшма Штатларга ўтиши керак эди, бироқ ўша пайтда келишув амалга ошмади. Иккинчи жаҳон уруши даврида АҚШ Гренландияни нацистлар томонидан босиб олинишидан ҳимоя қилиш мақсадида у ерда ҳарбий базалар жойлаштирди. Уруш тугагач эса, АҚШ Данияга оролни сотиб олишни таклиф қилди — бу жаҳон тарихи нуқтайи назаридан қараганда яқинда содир бўлган воқеа эди, дея таъкидлади Россия президенти.
Гренландия — Шимолий Муз ва Атлантика океанлари оралиғида жойлашган дунёдаги энг катта орол. Деярли 300 йил давомида у Дания назорати остида бўлиб, кенг автономияга эга. Орол аҳолиси тахминан 57 минг кишини ташкил қилади.
Трамп Гренландияни сотиб олиш ниятини биринчи марта 2019 йилда ўзининг биринчи президентлик муддати пайтида эълон қилган ва 2024 йилги сайловларда ғалаба қозонганидан кейин бу масалага яна қайтган. У буни орол АҚШ миллий хавфсизлиги учун, айниқса, Хитой ва Россия билан қарама-қаршилик контекстида муҳим аҳамиятга эгалиги билан изоҳлаган.
Гренландия ҳудудида аллақачон АҚШнинг Питуффик ҳарбий базаси фаолият юритмоқда. Бу объект баллистик ракеталар учирилиши ҳақида эрта огоҳлантириш тизимининг асосий элементи ҳисобланиб, стратегик аҳамиятга эга: у орқали Европадан Шимолий Америкага энг қисқа йўл ўтади. Вашингтон Дания билан 1951 йилда Гренландия мудофааси тўғрисидаги битимни имзолаган. Сўнгги йилларда Копенгаген оролнинг мудофаа қобилиятини мустаҳкамлашга алоҳида эътибор қаратиб, бунинг учун аллақачон 2 миллиард доллар маблағ ажратган.
Совуқ уруш даврида Гренландия АҚШ ва НАТО мудофаа тизимида муҳим рол ўйнаб, Совет сувости кемаларининг ҳаракатини назорат қилишни таъминлаган. Бироқ сўнгги йилларда минтақага қизиқиш янада кучайди. Арктика музликлари эриши билан янги денгиз йўллари очилмоқда, бу эса Гренландияни янада стратегик аҳамиятга эга ҳудудга айлантирмоқда. 2022 йилда Пентагон Питуффик базасида АҚШ ҳарбий-ҳаво кучларининг узлуксиз ишлашини таъминлаш учун 4 миллиард долларлик шартнома тузди. 2023 йилда эса у ерга биринчи марта тўртта F-35 қирувчи самолёти жойлаштирилди.
Изоҳ (0)