AQSH prezidenti Donald Trampning Grenlandiyani qo‘shib olish g‘oyasi “muayyan ikkita davlatga” taalluqli bo‘lib, Rossiyaga “mutlaqo aloqasi yo‘q”. Bu haqda Rossiya prezidenti Vladimir Putin ma’lum qildi.
U AQSHning orolga nisbatan rejalari “uzoq tarixiy ildizlarga ega” ekani va bu “g‘ayrioddiy” narsa emasligini ta’kidladi.
AQSHning bunday rejalari XIX asrning 60-yillaridayoq namoyon bo‘lgan. O‘shanda ham Amerika ma’muriyati Grenlandiya va Islandiyani o‘ziga qo‘shib olish imkoniyatini ko‘rib chiqqan, biroq bu g‘oya o‘sha paytda Kongress tomonidan qo‘llab-quvvatlanmagan edi, dedi Putin.
Shuningdek, u 1868-yilda Amerika matbuoti Alyaskaning sotib olinishiga shubha bilan qaragani, buni “aqlsizlik”, “muz qutisi” va o‘sha paytdagi prezident Endryu Jonsonning “oq ayiqlar bog‘chasi” deb ataganini eslatib o‘tdi.
Biroq bugungi kunda Alyaskaning sotib olinishi Qo‘shma Shtatlarning o‘zida mutlaqo boshqacha baholanmoqda — xuddi prezident Endryu Jonson faoliyati singari, dedi Putin.
U AQSH 1910-yilda va Ikkinchi jahon urushidan so‘ng Grenlandiyani qo‘lga kiritishga uringanini ta’kidladi.
Shu bois bugun ro‘y berayotgan voqealarda ajablanarli hech narsa yo‘q. AQSH Arktikada o‘zining geostrategik, harbiy-siyosiy va iqtisodiy manfaatlarini tizimli ravishda ilgari surishda davom etadi, dedi Rossiya prezidenti.
U, shuningdek, 1910-yilda AQSH, Germaniya va Daniya o‘rtasida hududlarni ayirboshlash bo‘yicha uch tomonlama bitim tayyorlanganini eslatdi.
Natijada Grenlandiya Qo‘shma Shtatlarga o‘tishi kerak edi, biroq o‘sha paytda kelishuv amalga oshmadi. Ikkinchi jahon urushi davrida AQSH Grenlandiyani natsistlar tomonidan bosib olinishidan himoya qilish maqsadida u yerda harbiy bazalar joylashtirdi. Urush tugagach esa, AQSH Daniyaga orolni sotib olishni taklif qildi — bu jahon tarixi nuqtayi nazaridan qaraganda yaqinda sodir bo‘lgan voqea edi, deya ta’kidladi Rossiya prezidenti.
Grenlandiya — Shimoliy Muz va Atlantika okeanlari oralig‘ida joylashgan dunyodagi eng katta orol. Deyarli 300 yil davomida u Daniya nazorati ostida bo‘lib, keng avtonomiyaga ega. Orol aholisi taxminan 57 ming kishini tashkil qiladi.
Tramp Grenlandiyani sotib olish niyatini birinchi marta 2019-yilda o‘zining birinchi prezidentlik muddati paytida e’lon qilgan va 2024-yilgi saylovlarda g‘alaba qozonganidan keyin bu masalaga yana qaytgan. U buni orol AQSH milliy xavfsizligi uchun, ayniqsa, Xitoy va Rossiya bilan qarama-qarshilik kontekstida muhim ahamiyatga egaligi bilan izohlagan.
Grenlandiya hududida allaqachon AQSHning Pituffik harbiy bazasi faoliyat yuritmoqda. Bu obyekt ballistik raketalar uchirilishi haqida erta ogohlantirish tizimining asosiy elementi hisoblanib, strategik ahamiyatga ega: u orqali Yevropadan Shimoliy Amerikaga eng qisqa yo‘l o‘tadi. Vashington Daniya bilan 1951-yilda Grenlandiya mudofaasi to‘g‘risidagi bitimni imzolagan. So‘nggi yillarda Kopengagen orolning mudofaa qobiliyatini mustahkamlashga alohida e’tibor qaratib, buning uchun allaqachon 2 milliard dollar mablag‘ ajratgan.
Sovuq urush davrida Grenlandiya AQSH va NATO mudofaa tizimida muhim rol o‘ynab, Sovet suvosti kemalarining harakatini nazorat qilishni ta’minlagan. Biroq so‘nggi yillarda mintaqaga qiziqish yanada kuchaydi. Arktika muzliklari erishi bilan yangi dengiz yo‘llari ochilmoqda, bu esa Grenlandiyani yanada strategik ahamiyatga ega hududga aylantirmoqda. 2022-yilda Pentagon Pituffik bazasida AQSH harbiy-havo kuchlarining uzluksiz ishlashini ta’minlash uchun 4 milliard dollarlik shartnoma tuzdi. 2023-yilda esa u yerga birinchi marta to‘rtta F-35 qiruvchi samolyoti joylashtirildi.
Izoh (0)