“Чегара билмас дарёлар” халқаро экологик коалицияси мутахассислари Марказий Осиёнинг тоғли ҳудудларидаги дарё ҳавзаларини ўрганиб, биологик хилма-хилликни сақлаб қолиш учун муҳим бўлган асосий ҳудудларни аниқлади.
Бироқ уларнинг аксарияти хавф остида, чунки йирик тўғонлар ва кичик ГЭСлар қурилиши дарё экотизимини издан чиқармоқда ҳамда кўчиб юрувчи балиқ турларининг йўқолишига олиб келмоқда.
Экологлар минтақа дарёларнинг атиги 12 фоизи табиий ҳолатини сақлаб қолган, уларда ноёб ва эндемик балиқ турлари сақланиб қолган. 7 фоиз сув ҳавзалари эса инсон таъсири оқибатида жиддий ўзгарган. Шунга қарамай, улар йўқолиб кетиш хавфи остидаги балиқ турлари, жумладан, Амударё куракуруни ва или маринкаси учун аҳамиятли.
Биз Марказий Осиёнинг бешта йирик дарё ҳавзасида 50 дан ортиқ эндемик балиқ турларининг ҳолатини таҳлил қилдик. Улардан 21 тури ҳозирда Халқаро табиатни муҳофаза қилиш иттифоқининг (IUCN) Қизил рўйхатига кўра хавф остида. Бундан ташқари, биз тўқай ўрмонлари, ноёб қайир ўсимликлари ва Осиё қундузи каби сув ҳайвонларининг ҳолатини ҳам ҳисобга олдик, дейди тадқиқот раҳбари, коалициясининг халқаро координатори Евгений Симонов.
Экологларнинг таъкидлашича, минтақада ихтиофаунанинг асосий яшаш жойлари сони камлиги, биринчи навбатда, Марказий Осиё дарё тармоқларининг тўғонлар қурилиши туфайли кучли парчалангани билан боғлиқ.
Натижада Евгений Симонов таъкидлашича, кўчиб юрувчи балиқ турларнинг яшаш ҳудудлари қисқариб, улар йўқолиб бормоқда. Масалан, Сирдарё сохта куракбуруни ва Орол лососи аллақачон бутунлай йўқ бўлиб кетган бўлиши мумкин.
Янги сув хўжалиги инфратузилмасини режалаштиришда асосий чучук сув яшаш жойларининг йўқ қилинишини олдини олиш учун биз махсус геоахборот тизимини ишлаб чиқдик, у гидротехник иншоотларнинг дарё экотизимларига потенциал таъсири кўламини аниқ кўрсатиб беради.
Бу тизим тўғонларнинг дарёлар экотизимига таъсирини аниқ кўрсатибгина қолмай, ноёб дарё тизимларини ўрганиш ҳамда қўриқланадиган ҳудудларни ташкил этишга кўмаклашади, дейди “Чегара билмас дарёлар” жамоат фонди мутахассиси Евгений Егидарев.
Мутахассисларнинг фикрича, Марказий Осиёда дарёлар кичик ёки қисман зарар кўрган бўлса ҳам эндемик ёки ноёб балиқ турларининг ҳаётий популяциясини сақлаб қолиш учун муҳимдир. Қолаверса, тўғай ўрмонлари сақланиб қолинган дарё қирғоқлари ҳам алоҳида эътиборга олиниши керак.
Изоҳ (0)