Деменция халқ орасида “яширин касаллик” деб ҳам аталади: у бир неча йил давомида сезилмайдиган даражада ривожланиши мумкин. Кўпинча бу касалликнинг кечишини секинлаштириш деярли имконсиз бўлганида аниқланади.
Мутахассислардан деменциядан ҳимояланиш ва ақлнинг равшанлигини сақлаш учун қуйидаги тавсияларни билиб олган фойдадан ҳоли бўлмайди.
Пулни бошқариш билан муаммо
Деменция билан оғриган одамлар хотира билан боғлиқ муаммоларга дуч келишдан аввал узоқ йиллар давомида молиявий масалаларда қийналиб қолишлари мумкин. Неврология фанлари профессори Уинстон Чионг буни қуйидагича тушунтиради:
“Бюджетни бошқариш — бу бош мия бир нечта соҳаларининг ўзаро таъсирини талаб қиладиган мураккаб вазифадир. Ушбу масалада пайдо бўладиган биринчи хатоликлар деменциядан дарак бериши мумкин”.
Пулни бошқара олмаслик кўпинча деменциянинг нисбатан кам учрайдиган шакли — фронтотемпорал деменцияга хосдир. Бундай беморлар исрофгарчиликка мойил бўлиб, уларни манипуляцияга қилиш осон бўлади.
Агар бирор кекса танишингиз тўсатдан катта харидлар қилишни бошласа ёки бегона шахсларга пул бериб, алданиб қолиш каби воқеалар кузатилса, уларни ишонувчанлик ва соддаликда айбламаслик лозим. Бунинг ўрнига уларни шифокорга кўрсатиш ва керакли текширувлардан ўтказиш зарур.
Уйқу билан боғлиқ муаммолар
Невролог профессор Жо Винернинг қайд этишича, кекса одамларнинг кўпчилиги уйқу билан боғлиқ муаммолар бўлади. Агар кимнингдир уйқу одатлари кескин ўзгариб қолса, уни шифокорга кўрсатиш керак.
“Ухлаш ва уйғониш даврларини тартибга солиш учун жавоб берадиган мия соҳасида бузилишлар бўлса, Альцгеймер касаллиги ривожланиши мумкин. Яъни, уйқу режимидаги бундай ўзгаришлар касаллик аломатлари пайдо бўлишидан бир неча йил олдин содир бўлиши мумкин”, дейди у.
Шахсиятнинг тўсатдан ўзгариши
2023 йилда ўтказилган тадқиқотларга кўра, деменцияга чалинган одамларда когнитив бузилишнинг бошқа белгилари пайдо бўлишидан аввал, мулоқот ва жамиятга қўшилиш истаги пасаяди. Деменциянинг ривожланиши билан бу хусусиятлар янада равшан намоён бўлади.
Машина бошқаришда қийналиш
“Машина ҳайдаш кўпчиликка одатий кўникмадек туюлиши мумкин, аммо аслида бу жараён диққатни жамлаш, яхши хотира, тезкор реакция ва маконни яхши англаш кабиларни талаб қиладиган мураккаб вазифадир”, дейди умумий амалиёт шифокори Анжела Рай.
2022 йилги тадқиқотларга кўра, когнитив бузилишлар машина ҳайдашда тўсатдан тезлашиш ва тормозлаш, қизил чироқлар ва тўхташ белгиларига аҳамият бермаслик каби ҳолатларда ҳам намоён бўлади. Бунинг натижасида одам бахтсиз ҳодисага учраш эҳтимоли юқоридир.
Ҳид билиш қобилиятини йўқотиш
Миянинг ҳидни билишни бошқарадиган қисмлари Альцгеймер ва Паркинсон касалликлари билан зарарланган мия соҳаларига яқин жойлашади.
Юқорида келтирилган барча аломатлар психиатрга мурожаат қилиш учун сабабдир: деменция қанчалик эрта аниқланса, унинг ривожланишини секинлаштириш имконияти шунчалик юқори бўлади.
Изоҳ (0)